Пән: Дүние жүзі тарихы
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Ғылыми төңкеріс
Сабақ тақырыбы: Жер шары Күнді айнала қозғалады деген Коперник теориясы қаншалықты дұрыс?
Сабақ мақсатына жетуге көмектесетін мақсаттар: 7.2.4.2 жаратылыстану ғылымдарының ары қарай дамуы үшін кейінгі орта ғасырдағы әлемнің жаратылысы туралы ғылыми ашылулардың мәнін түсіну
7.2.4.1 Қоршаған орта жайында білудің адам өміріндегі маңызы
Сабақтың мақсаты: 16-17 ғасырлардағы Әлемнің құрылуы туралы жаңа көзқарастардың жайдан-жай пайда болмағанын дәлелдеу. Птоломеу мен Коперниктің әлем құрылысын салыстыру. Неліктен Коперниктің ғылыми жаңалығы ұлы ашылулардың бірі болып саналады?......

Қазақ мәдениетінің сонау көне заманнан бері жасап келе жатқан халықтық туындылары аз емес . Сан – салалы өлең – жыр , асыл сөз үлгілері – әдебиет саласындағы халық мұрасының куәсі. Дәуірлік мәні бар поэзия туындылары, әдеби шығармалар – халқымыздың рухани байлығы.Осынау асыл туындыларымен танымал болған ақын – жазушыларымыз қаншама ? Міне , солардың бірі – Хамза Есенжанов. Бұл есімді ойға алған кезде, талай адамның тағдырын талқандаған келеңсіз оқиғалар ойға оралады. Ол табиғаттың берген ақыл – ойымен талантының арқасында ажалға қарсы тұрып, өмірге деген құштарлығын жоғалтпай , адамдар мінезіндегі аярлыққа кешіріммен қарап , қуғын – сүргіннен құтылған уақытта ғана қаламын қолға алып, аз уақытта қазақ әдебиетіне көптеген өзінің үлесін қоса бастады. Жерлес жазушымыз Хамза Есенжанов өз шығармаларында Ақ Жайық атырабында болған алуан оқиғаларды сипаттады. Жазушы Хамза Есенжанов сол кезеңдегі жағдайларды шеберлікпен анықтап көрсете алды. Х.Есенжанов негізінен қазақ прозасында сирек кездесетін образдар жинағын жасады. Оның кейіпкерлерлерінің көбі қайсар мінезді , қиын тағдырмен күресе алатындай, алғыр болатын. Х .Есенжановтың кейіпкер жасаудағы тәжіребиесі, оның « типтік жағдай », « типтік орта », « типтік мінез» деген ұғымдарға мейлінше салмақ салғанын аңғартады. Негізінен менің ойымша, қазақтың тарихында Хамза Есенжановтың « Ақ жайық» эпопеясындай басқа шығарма болған емес. Хамзаның өз туған жері туралы көлемді шығарма жазуы – бұл өзінің патриоттық сезімі мен ұлттық намысының жоғары деңгейде қалыптасуының көрсеткіші болса керек Жазушы Хамза Есенжанов осы туындысы үшін Абай атындағы Мемлекеттік сыйлыққа ие болды. « Ақ Жайық » эпопеясының өмірге келуіне себепші болған бірден – бір адам София Жақияқызы Тастемірова болатын.

Хамза Ықсанұлы туралы әңгіме еткенде, оның өмірлік серігі София Жақияқызына тоқталмай өтуге болмайды . Ол айдаудағы жарының артынан еріп, қуғын - сүргіннің ауыр тауқыметін бірдей көрді . Хамза ағаны тікелей мағынасында ажал аузынан аман алып қалды . Хамза Есенжанов романдары - қазақ прозасында бұдан бұрын жасалған тұлғалы туындылардың ешқайсысын қайталамай, тарихи шындықтың панаромасына өз картинкаларын қосып , типтік образдар галериясына өз кейіпкерлерін қосқан кесек туындылар. Октябрь революциясы мен азамат соғысының дауылды жылдарының Батыс Қазақстанда өріс алған оқиғаларын әр қырынан суреттеп берген бұл туындыларда оның кейіпкерлері сол оқиғаларға қатысқан әлеуметтік топтардың сырын ашып, ролін анықтаған жинақты да нақты образдарға айналған . Олардың даралық қасиеттері өзді – өзіне тән айқын да айрықша ерекшеліктерімен көрінуі әрқайсысын айнытпай танытады ......

Пән: Дүниежүзі тарихы
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Ислам тарихы
Сабақ тақырыбы: Исламның тарихында 610 және 1258 жылдар аралығында қандай басты оқиғалар орын алды
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме): 6.3.2.5 ортағасырлық шапқыншылықтар кезіндегі халықаралық қатынастардың сипатын түсіндіру
Жетістік критерийі:
• Арабтар тарихындағы негізгі оқиғаларды уақыт сызығында көрсету
• Өз таңдауын аргументпен бекітіп, мысал келтіреді
• Өзгерістерді экономикалық, саяси, мәдени, әлеуметтік топтарға бөледі
• Қорытынды жасайды.
Сабақ мақсаты: Исламның тарихында 610 және 1258 жылдар аралығында қандай басты оқиғалардың арабтар өміріне әкелген өзгерістер мен әсерлерін анықтайды.......

Туған жер-тұңған шежіре

"Туған елдің түтіні күйесіз" дейді ғой?
Әсте, сұңқар да қиясын,торғай да ұясын аңсайтыны белгілі ғой. Себебі сол табиғаттың заңы осы. Ғұмыр-дариямызда өлшеусіз толқыны тербелген туған жер жайлы алыста тұрып-ақ жазарым жетерлік..Айтарым көп-ті. Сенсеңіз де, сенбесеңіз де менің өскен жерім жұмақ мекен. Жо-жоқ, бәрі айтатын "жұмаққа" емес менің "жұмағыма" төрлетіңіз ендеше.!
Туған жер-адам табиғатының тынысы. Менің балалық шағымның жұмағына айналған бұл мекеннің ауасы түгіл шаңынан жұпар аңқиды. Шуылында бір жанға жайлы тыныштық бар. Ал,күздегі ескен самалынан бір сырды ұзуға тиіссің! Терезе бойындағы тал-теректен,
шашылған жапырақ бетінен шабыт алуға мәжбүрсің! Мал-жанның, құс тіршіліктің, тау-тастың, құбылған ауа-райының бір күндік ішкі дауысынан хабарыңыз болар ма? Әнге баладым өз басым.Тұнып тұрған табиғаттың таланты.Тіпті бір шығарма дерсіз! Автор табиғат секілді. Еріксіз,себепсіз еліңе деген алай-дүлей белгісіз сезімдерің қаламыңа тұсауланбай, жүрегіңе үстемдік етпей тұрмайды-ау,сірә! Қанатты кеңге, қиялды шыңға апаратын бұл сезімнің рухы биік қашан да.......

Әлемнің қай түкпірін алсақ та, өзінің елін-жерін жырға қосатын, сонымен қатар тылсым табиғаттың керемет дүниелерін қызығушылықпен зерттейтін, туған жерінің пайдалы жақтарын жүзеге асыра білетін, қоршаған ортаға ненің пайдасы, зияны бар екенін ақ-қарадай ажырата білетін, өзінің кіндік қаны тамған жерін әлемнің алдыңғы қатарлы елдеріне кіргізу үшін өзіндік үлесін қосатын белгілі ғалымдары болады. Міне, сол секілді еліміздің, яғни Қазақстан Республикасының гүлденуіне септігін тигізген, әлемдік саясат пен мәдениеттен хабардар болған, кеңестік Қазақстан ғылымын ұйымдастырушы, инженер-геолог, Қазақ КСР Ғылым академиясының тұңғыш президиенті-Қаныш Имантайұлы Сәтбаев. Бүгінін емес, ертеңін ойлаған ғалым Алтайдан Атырауға дейінгі, Ұлытаудан Қаратау жеріне дейін, Сарыарқаның көптеген аумағын ерекше назарға алып, олардың шығу тегі туралы маңызды ғылыми қорытындылар жасап қалдырды. Оның өлшеусіз еңбегі, төккен тері, елінің болашағы үшін бар ғұмырын сарп етуі келешек ұрпақты қалай толғандырмайды. Әрине өскелең, кемелденген жастар Қазақстан ғылымы мен мәдениетінде өзіндік орнын ойып тұрып ала білген ғалымның еңбегіне қалайша басын имейді. Мұндай зор құрметке ие болған ғалымның өткен өмірі туралы неге сыр шертпеске. Сәтбаевтың геологиядан басқа ғылымдарда, мәдениет саласында, тарихта қалдырған еңбектері мол. Атақты ғалым Ш.Уалиханов жазып алған «Едіге» жырының мәтініндегі қазақ оқырмандарына түсініксіз араб, татар сөздерінен тазартып, қазақ тілінің жаны орфографиясының негізінде қайтадан дайындаған. Мұның өзі келешек ұрпақтың өмірі бұлынғыр болмасын, қазақ тілінің құдіреттілігін басқа елге, жерге танытсын деген ойымен ұштасып жатыр емес пе?! Ғұлама ғалым Ұлытау өңіріндегі басты-тарихи, мәдени, археологиялық ескерткіштерді зерттеді. Жезқазған-Ұлытау өңірінен көптеген этнографиялық мұраларды жинап, «Жезқазған ауданындағы көне заман ескерткіштері» атты еңбегін жазады. Онда Ұлытау өңірі ежелгі металлургия орталығы болуымен қатар қазақ этносының саяси орталығы екендігі де толық дәлелденді. Қазақ орта мектебінің төменгі және жоғары сынып оқушыларына арналған «Алгебра» оқулығын дайындап шығарды. Бұдан басқа, ғалым қазақ халқының музыкалық мұрасының інжу маржаны болып есептелетін 25 әнді өзі орындап, орыс тілінде ғылыми түсініктеме беріп енгізген. Геологиялық барлау мамандығы бойынша Томск технологиялық институтының тау-кен факультетін бітіріп келгеннен кейінгі Қаныш Сәтбаевтың бүкіл өмірі Қазақстанның минералдық ресурстарын және рудалық кендер генеологиясын зерттеуге арналған......

Біз бүгін ауылға барамыз деп қуанып жүріп ауылғада жеттік.Ауылға бара сала туған жерімнің табиғатына тамсана қарадым.Әрина ауылға барған соң ата-әжеңді көрмей қайда барасың.Ауылдағы үйіме кіргенім сол еді есік алдында атаммен әжем мені күтіп тұр екен.Осы сәтте менің қуанышымда шек болмады атаммен әжемді құшақтауға асықтым екеуіде басымнан сипап бетімнен бір сүйді.Осыдан кейін қызықтың бәрі басталды!Кішкентай кезімде ойнаған достарым мені қасы алып жылы қабылдады.Достарыммен бірге көлге барып бір қызық күн өткіздік.Әжеммен атам мені әлі кішкентай көретін сияқты е бір жұмысқа жұмсамайт мені еркін жіберіп бүкіл істі атам өзі тындыратын.Бірақ мен атама көмектесіп жүрдім енді үлкен жігіт болдымғой.

Ауылда әр күнім қызыққа толы болды бос уақытымда доп теуіп өзенге барып балық аулап тағы басқа қызықты күндер өткіздім.Осылай қызықтарға құмар болып жүріп бір орманға достарыммен түсіп қалдым.Ол жерді сипаттап беретін болсам ол жер өте қараңғы болды және бұл кезде түн уақыты еді жан жағымыздың бәрі тоғай болды.Солай келген жолымызды табамыз деп адасып кеттік.Біз қорықпадық бірақ ата әжемді ойлап уайымдадым өйткені ол сәтте түннің бір уақыты болды.....

1917жыл 21 шілде қазақ халқы үшін тарихи күн болды себебі дәл сол күні қазақ мәселесін тұңғыш рет заманауи саяси деңгейде қаралса , екіншіден “Алаш” партиясын құру туралы шешім қабылданады.

1906жылы 10 маысымда Семей қаласында Мемлекеттік Думаға қазақтардан депутат сайлау үшін өкілдер жиналысы өтті. Жалпы сол жиналыста Әлихан Бөкейханов “Халық еркіндігі ”атты бағдарламасымен таныстырады. Қазақ кадеттерінің бағдарламасында қойылған талаптар мынадай болды . Қазақ жерін бүтіндей қазақ елінің меншігі етіпп жариялайтын Заң қабылдау,Ресейден көшіп келушілердің легіне тежеу қою,қазақ жұмысшыларына еркіндік ,теңдік беру ,олардың мүддесін қорғайтын заңдар шығару,қазақ балалары үшін мектеп ,медресе ашу,(“Фикер ”,1905,25 желтоқсан).1905 ж жазда өмірге келген Қарқаралы құзырхатының да талаптары осы мазмұндас болады делінген.

Алаш партиясының да ұстанымы да осы іспеттес болды . Оларды қазақстанда тәуелсіздік орнағанын , елде теңдік болғанын қалады. Халықты қандай жағыдай болса да қорғап қалуды көздеді . Ресей империясының Қазақстанға жүргізген саясатына көңілі толмады. Қазақстанды эконмикалық болсын рухани болсын жағыдай жасайтын партия құру керек болды сол заманда ,соның нәтижесінде алаш партиясының негізі қаланған болатын .

Жоғарыда айтып өткендей сьезде Алаш партиясын құру туралы шешім қабылдансада , сол кездегі құжаттар жайлы еш дерек жоқ екен . Оны тарихшы , алаштанушы ғалым Мәмбет Қойгелді жалпықазақ сьезінің құжаттары сақталмағанын айтады. Бірақ Алаш партиясының жер мәселесі жайлы көтерген мәселелері әлі де күшін жойған жоқ. Себебі қазіргі таңда жер мәселесіне байланысты көптеген шешімін таппай келе жатқан жайттар өте көп десем өтірік болмас........