Біз адамдар ауырып, аурудан айықпасақ дəрігерлерді кінəлəйміз, а олардың жазып берген дəрілерін қымбат деп, көмектеспейді деп қабылдамаймыз. Соңында ауруымыз асқынса сол дəрігерлерді қаралаймыз,оларды дым білмес етіп шығарамыз...

Дəл солай баламыз екі алса,баламыздыкі дұрыс болмай, мұғалімдікі дұрыс болса да, баламыз сабақты меңгере алмай тұрсада Оқытушыны білімсіз, ештеңе білмейтін оңбаған адам етіп шығарамыз.

Біздің осы бір əлсіз, жаман тұсымыз мамандық иелеріне деген құрметімізді,сыйластығымызды жояды. Дəрігер мен Ұстаз деген өмірде ең қажетті маман емеспе? Ендеше неге олардан кінəрəт іздеп отырамыз? Ұстаз болмағанда дəрігерде; шахтерда, батырда, адвокатта т.б мамандық иелері де осы өмірде болмас еді ғой. Дəрігер болмағанда ауыр дерттерден халқымыз сауықпас еді ғой.

Осы екі мамандық болмаса білімсіз, денсаулықсыз жатарма едік бəлкім бір жерде... .....

«Жасыл елдің» мүшесімін мен деген,

Дегенінде ағама мен сенбеп ем.

Ерте тұрып, шайын ішіп, күрек ап,

Шыққанында мен соңынан ерген ем.

Бір көшені кесіп өтіп көлденең,

Көк жиекке ұштасқандай көлбеген.

Көп ұзамай шықтық ауыл шетіне,

Осында екен кәрі мен жас ел деген.

Кеткен екен іске әбден беріліп,

Жалқауланып тұрған жан жоқ керіліп.

Көшеттерді егіп жүрген жұртпенен,

Балаларда мен сияқты елігіп.

Шелек-шелек су әкеліп құяды,

Жұмысшылар, ел ағасы зиялы.

“Жасыл елдің” келешегін сөз етіп,

- Қара шаңды асау желді тияды.

Әрі пана, әрі ауаны тазалап...

Жасыл елдің келешегі ғажап ақ.

«Жасыл елге» қалай үлес қосам деп, .....

I

Әумесерліктің әлегі

Қанден мен көпек төбеттен шыққан түлкі тұмсық, тексіз сары дүрегей тротуар бойымен әрі-бері бүлкектеп, жан - жағына жалтақ-жалтақ қарай берді. Анда-санда бір тоқтап, табанынан ызғар өткен соң аяғын алма-кезек көтереді де: япыр-ау, осы мен қалайша адасып кеттім дегендей қыңсылап қояды.

Таңның атқанын, күннің батқанын, тіпті мынау бұрын аяқ басып көрмеген бейтаныс көшеге қалай тап болғанын да жақсы біледі.

Балташы Лука Александрин ертеңгісін құлақшынын милықтата киіп, қызыл шүберекке ораған әлдебір затты қолтығына қысты. Дүрегей тақтай сүргілейтін жаңғырық астындағы ағаш үгіндісінде жатыр еді:

— Каштанка, кеттік! - деген таныс дауысты естіп жылы орнынан атып шықты да, рақаттана бір керіліп алып, иесінің соңынан салпақтап ере жөнелген. Лука Александрычқа жалға жұмыс тапсыратын адамдар тым қашықта тұратын, солардың әрқайсысын бір сүзіп шыққанша балташы талай трактирге кіріп, сусын қандырып алушы еді. Жол бойы өзін шектен тыс дарақы ұстағанына да Каштанка енді өкінгендей. Көшеге еріп шыққанына қатты қуанған дүрегей біресе далақтап көрінген конканы1 қуалап кетті де, енді бірде қайдағы жоқ ауланы тіміскілеп, абалап бейтаныс иттерге жармасты. Жиі-жиі көз жазып қалған балташының қайта-қайта тоқтап оған зекіп ұрысқаны да есінде. Қызара бөртіп Лука Александрычтың сызданып:

— Сеспей қат!.. Сеспей қатқыр албасты, - деп құлағынан тартқанын да ұмытқан жоқ. .....

- Мені жұрт қатал оқытушы деп айтады, - дейді оқытушы. - Студенттерін қинайды дейді, оларға қоймайды дейді. Мұндай әңгімелер өзімнің де құлағыма жетіп жатады. Тіпті бірде ректорға дейін жетіпті. "Өркен, сені жұрт солай деп айтып жүр ғой, неге студенттеріңді қинайсың?" - деді ректор. "Онда сабақ сұрамастан қойып бере берейін", - дедім. "Мен олай деп тұрған жоқпын, - деді ректор. - Бірақ студенттер де адам баласы ғой. Кішкене түсіністікпен қарасаңдар болмай ма?"

Бірде бір қызық оқиға болды. Жазғы уақыт еді. Жазғы сессияның басталған кезі. Оқу орнынан шығып, жаяу жүргіншілер жүретін соқпаққа түсіп алып келе жатқанмын. Бір кезде жолдың жиегінде отырған бір келіншекке көзім түсіп кетті. Әлгі келіншектің түрі деген әбден әбіржіп кеткен. Өзі жерге төселіп, жайғасып отырып алыпты. Жанына еріксіз аялдадым. Түріне қарап аяп кеттім .....

I
Бұл пәниден пешенесіне жазылғанның бәрін тілімен татып, көзімен көрген Тұрмамбет батырдың қартайған кезінде келінінен естіген сөзінің іште тынған құсасы жан досы Балуанияз батырдың бейітінің басына келгенде лықып ақтарылды.

— Уа, Балуанияз! Еңіреп өткен ерім, орда бұзар отыз-ақ жасыңда еліңді жаудан қорғап жүріп, майданда қаза болған неткен бақытты едің. Сенің артыңда қалып, боқ домалатқан қара қоңыздай ұзақ ғұмыр сүргенде көрген нәпақам қайсы? Ошағының отын әзер жағып жүрген салпы етек, шайпау келіннің тілі тиді. Жаудан қайтпаған жүрегім бір шүйке бастан шайлықты. Енді өмір сүргім келмейді, мені қасыңа алып қал, құрдас...

Тұрмамбет атынан түсе сала құрдасының қабірінің суық топырағын құшақтап, еңкілдеп жылады. Өзі ес білгелі сексен жылдық ғұмырында тұңғыш жылағаны да осы болар. Келінінің "осы кәрі қақпастан-ақ құтылмадым-ау" деген сөзін естігеннен өлгені артық. "Қасыңа ал, құрдас, тай-құлындай тебіскен, жарты құртты бөліскен жан досым, бұл күнде сексен жастағы менің емес, отыз жаста опат болған сенің айбының зор ел ішінде, мен де дамылдайын, қу тірліктен жалықтым".

Мәрт батыр ағайынының, балаларының жалынған жалбарынғандарына қайтпады.

— Көштеріңді жолдан қалдырмай жүре беріңдер, мен енді Балуанияздың қасында қалам, - деумен болды. Қар көбесі сөгіле қыс бойы паналаған жылы ойдан қырға жайлауға бағыт алған ауыл көші амалсыздан Балуанияз батырдың бейітінің қасына келіп қонып, төрт-бес күн еру болуды қалады...

ІІ .....

Диспут жоғары сыныптардың арасында өткелі жатыр еді. Кенет ағайлары сыныптағы екі ұлды осы өткелі жатқан диспутқа дайындай бастады. Мұны және сыныптың тағы бір ұлын. Бұларға қазақ тілі мен әдебиетінен сабақ беретін осы ағайлары бұлардың 5"А" сыныбына жылдың басында жетекші болып тағайындалған еді. Енді өзінің сыныбының екі ұлын жоғары сыныптар арасында өткелі жатқан диспутқа қатыстырып көрмек.

Мәдениет Үйінде өткелі жатқан диспуттың жалпы тақырыбы "Достық дегеніміз не?" деп аталатын. Іс-шараны мектептің аға пионер вожатыйы ұйымдастырып, өткізгелі жатыр еді. Мектептегі осы аға пионер вожатыйға үлкен баға берілетін.

Аға пионер вожатыйдың дружина жиындарындағы орны да оқушылар үшін елеулі еді. Мұндай дружина жиындары отряд советі председательдерінің рапорт тапсыруымен басталады. Рапорт дружина советінің председателіне тапсырылады. Ал дружина советінің председателі - жоғары сыныптың оқушы қызы. Өз рапортының мәтіні төмендегіше болып келетін:
.....

Оp болып қалушы еді шапқан жерің,

Шаттанып тұрушы еді қосқан елің,

...Бота тірсек, қыз сағақ, сандал керім...

АҚАН СЕРІ

1

Жиын-терін қызу жүріп жатқан күзгі уақыт. Колхоз парторгі Кәрім бір күні үйіне шұжықтай тұнған әдемі семіз бурыл ат жетектеп келді.

Кәрімнің он алты жасар інісі Сүлеймен жақсы ат көрсе, ішкен асын жерге қояды. Оған бір мініп түспейінше көңілі көншімейді де, жаны жай таппайды. Жалына созса қол әрең жететін биік, әсем тұлғалы бурыл атты көргенде Сүлейменнің көзі жайнап кетті. Колхоздағы төрт тұяқ, қыл құйрықтың іске татырының оған бәрі мәлім. Ал мына ат болса, бұрын Сүлейменнің көзіне шалынбаған, соны мал.

— Аға, бүл кімнің аты? — деп Сүлеймен ынтық бола сұрады.

— Өзіміздікі.

— Қайдан алдың?

— Заставадан сатып алдым. Күзде соғымға соямыз.

Сүлейменнің өрекпіп тұрған жүрегі мына сөзді естіп, дір ете қалғандай болды. Он екі мүшесі сау, жап-жас әсем атты соғымға соямызы қалай?

— Інісінің ойын Кәрім кейпінен білді. Бурылды ауланың оңашалау бұрышына байлап, жайғастырып болған соң кіріп істің мән-жайын баян етті. Осы поселіктің тап іргесінде, су бойында шекаралық застава бар. Ондағы шекарашылар мен колхоз адамдары бауырмал, аралас-құралас. Қажет болған жағдайда шекарашыларға көмек етіп, қол ұшын беру үшін колхозшылардан құрылған жасақшылар тобы бар. Оның басқарушысы да осы Кәрім. Соңғы бір-екі жылда жай адамдардан құрылған бұл топ айласын асырмақ болған бірнеше шекараны бұзушыларды ұстап, заставаға табыс етті. Ұсталғандардың ішінде не бір сұм -сұрқия қауіптілері де бар көрінеді......

Адам өмірді қалай қабылдаса,солай өмір сүреді. Адамның өмір сүру деңгейіне қарап, ойлау деңгейін білуге болады. Мына әлемде қанша адам өмір сүрсе, сонша көзқарас, сонша пікір бар. Және әркім өз ойымен өмір сүреді.
"Қате пікір болмайды. Тек біздің пікірлерімізбен сәйкес келмейтін пікірлер бар" дегендей біз ешкімнің пікірін қате деп жоққа шығара алмаймыз. Және барлық пікірді де дұрыс деп айтуға болмайды. Қате пікірлер жоқ бірақ орынсыз пікірлер бар. Себебі дүниеде миллиардтаған адам болса соның бәрі бірдей данышпан емес қой. Бірақ бәрініңде санасы бар. Иә мінсіз адам болмайды. Кемшіліксіз болмасақ та,сол бойымыздағы кем нәрсені толықтырып, дүниеге адам болып келгенен соң адам болып кетуге тырысу керекпіз! Осы деңгейде болатындай ойлау дәрежеміз болу керек.
Алла бізге өзге тіршілік иелерінен артықшылық етіп сана мен сезімді берді. Бірақ соңғы кездері санамыздың сапасы төмендеп бара жатқандай. Тым таяз ойланамыз! Қоғамдағы қатыгездік пен қателіктер міне осы сапасыз сананың көрінісі. Рухани сананың рухының төмендігі!
Негізгі айтар ойым:
Алла берген сананы биігіне шығара алмасақ хайуаннан айырмашылығымыздың жоқ болғаны. Ешкім өзін хайуанмен теңестіргенін қаламайды ғой. Ендеше рухани санамыздың сапасы адам деген атқа лайық болғаны жөн. .....

Қазалы ауданындағы №25 мектепке ұзақ жылдар басшылық жасаған Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі Алмас Темірбайұлы жуырда ғана 63 жасқа толып, құрметті демалысына шыққан еді. Мектеп әкімшілігінің ұсынысымен осы іс-шараның сценарийіне байланысты жұмыстарды жазып отырғанда, осы бір шағын естелік те тіл ұшына оралып тұрды.

Қызылорданың оқу орнынан әдебиеттің мұғалімдігі мамандығы бойынша бітіріп келген бұған мектептің директоры: "Кел, жұмысқа алайын", - деді. Мұнысы жағдайға қарағаны, түсіністік танытқаны, үйден апасының жанынан шығып тұрсын дегені, дүниеден озып кеткен көкесіне деген құрметі. Әйтпесе мектеп сол сәтте дәл осы мамандықтың иесіне тым зәру болып тұрған жоқ еді. Мұны естіген апасы: "Бұл бала да көргендігін істеп отырған бала ғой", - деді.

Бірақ мәселені мектептің директоры шешпейтін болып шықты. Мәселені аудандық білім бөлімі шешеді екен. Ал аудандық білім бөлімі мұны маманы тапшы шалғай ауылдарға жіберіп жатты. Осылай аудандық білім бөлімі мен ауылдың арасын тамыздың он бесінен қыркүйектің басына дейін жол қылып жүріпті.

Бір күні аудандық білім бөлімінен мектептің директорын көріп қалды.
.....

Мерекелік іс-шараларға байланысты өткізілетін бағдарламалардың іс-жоспарын талқылап, бекіту үшін ұжымда шағын жиналыс өтіп жатыр еді. Жиналысты басқарушы сөйлеп отырған, кенет жаңадан келген қызметкер:

- Мына бір тақырыпқа кішкене өзгеріс енгізуге болмайды ма? - деді.

- Қай тақырыпты айтасыз? - деді жиналысты басқарушы.

- Мына "Тілім - тірегім" деген тақырыпты айтамын.

- Ол тақырып сізге несімен ұнамай тұр?!

- Сәл жаттандылау естілетін секілді. Кішкене өзгеріс енгізуге болмайды ма?

- Несі бар, әп-әдемі-ақ тақырып! - деді жиналысты басқарушы. - Біз жыл сайын осы тақырыппен өткізіп жүрміз ғой.

- Тым болмаса, екі сөздің орнын ауыстырып көру де ойларыңызға келмеді ме?

Жиналысты басқарушы шошып кетті:

- Сіз сөйлем мүшелерінің орнын ауыстырып жібергеннен кейін не болатынын білесіз бе?!

- Не болады екен?!

Бірақ ешкім де не болатындығын айта алмады.

- Ал мына "Тәуелсіздігім - тұғырым" деген тақырыпты ше? - деді жаңадан келген қызметкер.

- Ол тақырыпты не деп өзгертейін деп едіңіз?! .....