Эссе: Қазақтың бөлінбеген еншісі

Еліміз егемендік алып, тәуелсіз мемлекет болып қалыптасқанға дейін қазақ халқының тұрмыс-тіршілігінде, ата-бабаларымыздан аманат болып қалған дәстүрлеріміз белгілі бір себептерге байланысты көмескілене бастады. Солардың бірі қазақ халқының тіршілік етуінің негізі болған, бүкіл салт-дәстүріміздің бастамасына айналған, қазақ Сахарасының жазылмаған заңы - бөлінбеген енші дәстүрі.

Бөлінбеген енші, яғни қонақтың еншісі қазақтың дәстүрлі өмір салтына орай қалыптасқан, ру-тайпалық жүйеде елдің біртұтастығын сақтап қалу үшін туындаған айнымас қағида, бұлжытпас тәртіп. Мұндай тәртіп болмаса, табиғаты қуаң сайын далада желдей жүйткіп, судай сырғыған көшпелілердің ел болып тұтасуын, ұлт болып ұйысуын былай қойғанда, қарапайым тіршілік етуінің өзі қиын болар еді. Бөлінбеген енші дәстүрі бойынша кез келген қазақ жолаушылап келе жатып кез келген қазақтың үйіне қонуға, қонағасын ішіп-жеуге, мініс көлігін жемін беріп суғарып, тынығып аттануға хақылы болған. «Қазақтың қоғамдық құрылымы» шығармасының авторы Алфред Хюдсон мұны былай сипаттайды: «Қазақтардың дәстүрінде кез келген жолаушы қалаған үйінде белгісіз мерзімге қонақ болып қала алады. Үйдің иесі қонақтың жаны мен малының амандығына жауап береді». Осы айтылғандардан, қазақтардың көңілінің кеңдігі соңшалық жолаушылап келген қонаққа сый-сыбағасы дайын тұратындығын көруімізге болады.

Қонақты Құдайындай құрметтеп, оны төрге шығарып, бар тәтті-дәмдіні қонақтың аузына тосып, астындағы жалғыз атын сойып берген қазақ халқын қалай қонақжай дей алмайсың! Кез келген қазақтың менің сенде "Алаштан қалған бөлінбеген еншім бар" деп сол үйде тұрақтай алуы Тәуке ханның "Жеті жарғысында" заң ретінде жазылған. Егер қонақ түскен үй дәстүрге сай күтпесе немесе күте алмаса, заң бойынша биге шағымданып, ат-тон айыбын талап етуге құқылы болған, көп жағдайда қонақтың пайдасына шешілген. Егер отбасы қонақты дұрыс күте алмаса, ол жақындарының алдында ұятқа қалатыны бір бөлек, рудың беделіне үлкен таңба болған. Қазіргі сәтте туған ағымыздың үйіне бару үшін хабарласып, алдын ала ескертпеуге де болмайды, бөтен адамға да қонақжайлығымыз жоғары емес екендігі өтірік емес. Бұл бөлінбеген енші дәстүрінің көмескіленгендігінің бір көрінісі......
Эсселер
Толық
0 0

Махаббат хикаясы: Жүрекке әмір жүрмейді деген шын

Жүрекке әмір жүрмейді деген шын екен. Мен өмірімде бір жігітті кезіктірдім(досымнын туған күнінде).Бір көргеннен ғашық болдым. Сол вечерде таныстық, сөйлестік,тел.ном сұрагасын бердім. Адамдар тарқасып жатты, қоштасарда бетімнен сүйейін деді.Сүйгізбедім. Себебі бұл менің алғашқы жігітпен танысуым еді. Ол - неге? деп сұрады.
Болмайт,дедім. Содан ертесі соқпады. Мен күтіп жүрдім. Себебі ғашық болғандаймын. 2ші куні соқты. Сөйлестік,сырластық. Күнде солай жалғаса берді. Оның айтуы бойынша қызы жоқ екен. Бірақ ол жайында сұрастыра келе олай емес екен. Қаламыздың барлық қызымен жүргендей бәрі таниды екен.
Бірақ мен құлай ғашық болдым сол жігітке. Одан сұрадым шындығын жасырмады, жүріпті талай қызбен(әдемі жігіт өзі). Бірақ ол айтатын қай қызға барсамда саған айналып келем,себебі сені шын сүйем, саған тиіспейм деді. Талай айлар сөйлестік, кездестік. Басқа қызға баратынын білсемде күттім оны, маған оралар дедім, сүйдім оны, бірақ оның артынан жүгірмедім (намысым жібермеді). Әйтеуір бір күні келер дедім. Содан өзі хабарласқысы келген кезде хабарласты. Бірақ мен ешқашан оны іздеп соққан емеспін. Одан жылдар өтті сөйлесіп жүрміз әліде. Енді маған үйленейік дейді. Мен оған "жоқ" деп қарсылығымды айттым. Себебі ойландым, мен оны қанша қатты сүйсемде,намысымды таптауға жол бере алмадым. Ол қазірдің өзінде басқа қыздарға барып тұрып, мені сүйседе қарсы болдым. Себебі бұл әдетін маған үйленген жағдайда да қоймас еді, оның еті үйренісіп кеткен соған. Мен оны әліде сүйем......
Махаббат хикаялары
Толық
0 0

Тақпақ: Салт - дәстүр

Ата салтым – асыл мұрам, ардағым,
Бабалардың жалғастырар арманын.
Сан ғасырда қалпын бұзбас қадірім,
Өткенімді бүгінменен жалғадым.
Тақпақтар
Толық
0 0

Реферат: Тарих | Кіші жүз қазақтарының Сырым Датов басшылыгымен жасаган көтеріліс

Е. И. Пугачсвтің басшылыгымен болған, қазақтар оған белсенді қатысқан 1773-1775 жж. Шаруалар согысы басып-жаншылганнан кейін жеті жылдан соң 1783 ж. Кіші жүзде шаруалардың көтерілісі тагы бұрқ ете қалды. Котерілісшілерге ру агаманы Сырым Датов басшылық жасады.
Бұл қозгалыстың феодалдық пен отаршылдыққа қарсы сипаты болды, ол 1773—1775 жж. шаруалар согысының жалгасы еді. Осы котерілістен кейін қазақтарга жер мен су проблемаларын ішінара бо;іса да шсшіп алудын, соті түсті. 1775 ж. 7 қарашадагы жарлыгымен, Сыртқы істер коллегиясы қазақтаргы қысқы уақыттары Жайық псн Еділ озендсрі аралыгындагы, Каспий теңізі жагалауындагы, Ергіс, Жайық озендсрінің оң жағалауындагы, Ембі, Сағыз өзендері аудаш.індагы жайылымдарды пайдалануга рүқсат етті. Бірақ, пат-ша укімстінің бул конімпаздыгы амалсыздықтан туған еді, сопдықтан аіімақтагы позициясын ныгайтуына қарай ол осы жсңілдіктсріи жошга немесс шсктеугс талпынды. Қазақтардың жер
мсн суга деген қүқыгының ксңейтілуіне Орал казактарының оскері белсенді қарсы шықты. 1782 ж. 27 желтоксанда үкімілтің жоғарыда корсетілген аудандарга қыста мал аіідауга қазақтардын, ші жерлерді тск жалға алган жагдайында гана рүқсат етілетіндігі туралы жарлыгы шықты1. Орал казактары бүл жарлықты өз мүдделерінс пайдаланып, казак жерлерінін, қазақтарга жалга берілуіне тиым салды. Бекіністің Орал желісінде кордондық күзет күшейтілді, оның үстінс жалга алатын жері үшін қазақтар ақысын тшіеумен бірге, аманаттарын қалдыруга тиісті сді.
Пугачевтің шаруалар соғысына қазақтардың қатысуына Кіші және Орта жүздрдегі тоуелділік қагынастардың одан урі ыдырауы маңызды себеп болды. Айталық, Кіші жүзде Нүралы хан мек. сүлтандар китерілісшілерден бірте-бірте іргслсрін аулақ салып, па ша үкімстін қо.ідау нозициясмиа кішпі. Қазақ ақсүйсктсрі арасын да котерілкке сснбсушілік псн оншснділік арта түсті, мүның өзі феодалдықбытыраңк.ылык,ты күшейтті. ....
Рефераттар
Толық
0 0

Реферат: Филиософия | Қазақ философиясы

Батыс Еуропа елдерінде XVIII ғасырда дүниеге келді. Бұл Батыс Еуропада феодалдық құрылым тоқырауға тіреліп, зиялы қауымның дамуға жаңа бағыт ціздеген кезі болатын. Ағартушылар мақсаты жоғарыда айтылғандай – сауат ашу, білім тарату. Әрине бұдан келіп Батыс елі ХҮІІІ ғасырда сауатсыз болды деген пікір тумаса керек. Ол кезде сауаттылар да, ғалымдар да болды. Бірақ олар тек үстем тап өкілдері еді. Олар мен қалың халық арасындағы алшақтық орасан болатын. Халық тегіс сауатсыз болғандықтан ағартушылар сол қалың елді, бұхараны сауаттандырып, көзін ашпақ болды. Сондықтан, олар қоғамдық-саяси ойдың қалыптасуына кезінде тиімді әсер етті. Егер ҮХІІІ ғасырдың аяғында Ұлы Франция революциясы «Бостандық, теңдік, бауырластық» деп ұранмен көтерілген болса, оның бірден-цбір түрткісі болған ағартушылар, француз философтары еді.
А) Қазақстан жеріндегі ағартушылық, негізінде, ХІХ ғасырда өріс алып, тарады. Бірақ, қазақ елінің Батыс елдерінен үлкен айырмашылықтары бар еді. Қазақ арасында үстем таптар мен кедейлер арасында сауаттылық жағынан айырмашылық аз болды. Бәрі дерлік бірдей сауаты кем болды. Бұл бір, екіншіден, қоғамдық санасы, бостандығы жағынан да айырмашылық күрделі болмады. Сөз бостандығы қазақ арасында күнделікті әдет еді. Дегенмен, қазақ елінің өзіндік проблемалары болды. Ол ел бірлігін сақтау, қазақ жеріне сырттан келіп, қол сұғушылыққа, отаршылдыққа халықтың наразылығын арттыру, көзін ашу, елді еңбекке, білімге шақыру. Сондықтан қазақ жеріндегі ағартушылықты екі бағытта алып қараған жөн. Біріншісі, бұл бір жағынан патшалық Ресейдің Қазақстан жеріне терең бойлау нәтижесінде қазақтың құнарлы жерлерін билеп-төстеп, қазақтарды шөлейт жерлерге ығыстырғанына қарсылық білдіріп, толғану болса, екінші жағынан, ақшалы тауар қатынасы күнделікті қазақ өміріне кеулеп кірген сайын, елдің дағдылы дәстүрі бұзылып, жаңа, халыққа тұрпайы қатынастар орнай бастағанын уайымдап, күңіреніп, елдің назарын соған аударып, санасын ояту болды. Өкілдері: Дулат Бабатайұлы (1802-1871), Шортанбай Қанайұлы (1818-1881), Мұрат Мөңкейұлы (1843-1906), Оларға дейінгі Бұқар жырау (1668-1781), Ақтамберді жырау (1675-1768) тағы басқалар.
Тоталитарлық тәртіп кезінде оларды патриархалдық өмірді көксеуші, Ресейге қарсы болған кертартпа идеология, «Зар заман» өкілдері деп қарады. «Зар заман» деген Шортанбайдың бір толғауы солай аталатын. Сондықтан, олардың аттары аталмайтын, толғаулары тарихтан сызылып тасталған еді. Байқап қарасақ, олардың елді кері тартпақ болған идеологиялары емес, қайта қазақ жерінің тағдырын ойлап, елге ұран тастап, А.И.Герценнің «Колокол» («Қоңырау») газеті сияқты халықтың санасын оятпақ болған екен. Олар екі жүзділік, зұлымдық, арамдық сияқты құбылыстар өмір салтына айналуда деп қынжылады. Екіншісі, Шоқан, Ыбырай, Абай бастаған ағартушылық қозғалыс. Олар қазақ халқын оқуға, білімге, кәсіпкерлікке, еңбектенуге шақырды. Ескі зиян салттарды сынады. Сөйтіп, бұл бағыттың әдістері әрқилы болғанмен, түпкі мақсаттары бір – елді прогреске ұмтылдыру болды.....
Рефераттар
Толық
0 0

Курсовая работа: Технология программирования

Введение
Тема курсовой работы называется «Звезды». С помощью интегрированной среды разработки Delphi версии 6.0 я решил проблему автоматизации учета звезд эстрады. Программа является полностью готовой, рабочей и может без проблем работать на пользователя.
Задача
Автоматизировать процесс учета, при этом сохранить простоту и удобство управления процессом. В целом, программа должна хранить информацию, предоставить возможность просмотра и редактирования данных. Помимо этого нужно реализовать поиск по имени. Что собственно и было реализовано в моей курсовой работе, а также были добавлены некоторые дополнительные функции, которые будут описаны далее в разделе «Алгоритм решения задачи».
Алгоритм решения задачи
Программа написана на языке программирования Delphi версии 6.0. При написании программы использовались лишь стандартные компоненты интегрированной среды разработки. Технологии и типы, которые получили реализации в проекте:
Borland Database Engine (BDE) – орган управления базами данных (в нашем случае мы используем БД Paradox версии 7.0)......
Сборник курсовых работ [бесплатно]
Толық
0 0

Дипломная работа: Разработка проекта центробежного нагнетателя природного газа

Экономические преимущества газа как топлива и химического сырья в сочетании с большими его запасами создали прочную основу для быстрого развития газовой промышленности. Но из-за большой удаленности газовых месторождений нашей страны от основных центров потребления до сих пор остается актуальным вопрос транспортировки природного газа на большие расстояния. Острый недостаток в ГТУ, специально созданных для работы на газопроводах, привел к тому, что в настоящее время на компрессорных станциях используется большое число газотурбинных установок различных схем и конструкций: стационарные, транспортные, авиационные, судовые, с регенерацией или без регенерации теплоты отходящих газов. Все эти установки вместе с центробежными нагнетателями получили название газоперекачивающих агрегатов с газотурбинным приводом, который является определяющим видом привода на газопроводах по числу установленных агрегатов и по их суммарной мощности. Более 80 % всей установленной мощности на газопроводах составляют газоперекачивающие агрегаты с газотурбинным приводом. Данный дипломный проект являет собой проектирование газоперекачивающего агрегата с газотурбинным приводом для компрессорной станции магистральных газопроводов производительностью 320м/мин и давлением 5,5 МПа....
Сборник дипломных работ [бесплатно]
Толық
0 0

Дипломная работа: Морфологии и синтаксису указательных местоимений японской грамматики

Настоящая дипломная работа посвящена морфологии и синтаксису указательных местоимений.
Актуальность данной работы является то, что эта часть японской грамматики является областью, до сих пор еще мало разработанной. Конечно, в нашей работе страдает многими существенными недостатками, начиная от механического сопоставления разных пособий по грамматике и заканчивая ошибками в переводах. Японские труды в области местоимений дают весьма обширный фактический материал, но требуют коренной переработки. Мы думаем, что весь тот материал, к которому мы имеем доступ лишь сырой материал, который еще ждет своего соответственного истолкования.
Японские лингвистические исследования в области субстантов содержат много интересного. Однако японское языкознание мало известно за пределами Японии – знакомству с ним не в последнюю очередь препятствует языковой барьер.
В связи с этим в задачу нашей работы в первую очередь входит:
а) исследование совокупности грамматических форм, образующих систему японского местоимения и их важнейших значений; б) остановиться на указательных местоимениях. О них подробно рассказывается в Главе 2.
Даная дипломная работа состоит из двух основных глав. В свою очередь каждая глава состоит из трех подглав. Глава 1. Сущность местоимения делится на: 1.1. Общая характеристика субстантитов, где описывается класс слов с категориально-грамматическим значением предметности, которому относятся местоимения. 1.2 Местоимения: их морфология и синтаксические функции, здесь мы подробно останавливаемся на описании местоимений, их характеристиках и функциях в предложении. 1.3 Классификация местоимений. В этом разделе мы рассказали о разновидностях местоимения, и кратко остановились на каждом его виде.
Глава 2. Указательные местоимения, также состоит из 3 параграфов:
2.1. Что такое указательное местоимение. Здесь мы подробно разобрали указательные местоимения, и сравнили их с другими разрядами местоимений. ....
Сборник дипломных работ [бесплатно]
Толық
0 0

Өмірбаян: Рахат-Би Абдысагин

Абдысагин Рахат-Би Төлегенұлы – жас композитор, пианист, халықаралық конкурстардың лауреаты
Сирек кездесетін әдемі есімі бар жас жігіт Рахат-Би қарапайым отбасында дүниеге келді. Отбасында музыканттар жоқ. Оның әкесі –ғалым, танымал теориялық физик, анасы – педагог және заңгер. Ол жас кезінен бастап музыка, математика, физика, кітап оқу, кескіндеме жасауға қызықты, жүзумен айналысты, тілдердің өзара байланысына қызығушылық танытқан.

Музыка мектебіндегі оқу сапасын ол тек негізгі жалпы білім беретін мектептегі жаратылыстану және гуманитарлық пәндерді оқытудың жоғарғы нәтижелерімен ғана байытқан жоқ, сонымен қатар Консерваториядағы (Алматы) музыкалық профессорлардың шеберлік сыныптарына тұрақты қатысу арқылы байытты.
Шығармашылық жолды бастағаннан бастап....
Өмірбаян / Биография
Толық
0 0

Шығарма: Сұрапыл жылдар

Жойылсын жалғыз сөз соғыс деген,
Оқдаусы мәңгілік жойылсын.
Бомбаның орнын тегістеген,
Күректер музейге қойылсын
Соғыс, соғыс. Қандай суық сөз бұл! Сол сұрапыл жылдарда қанша азамат жер құшты, қанша бала әкесінен, қанша ана баласынан, қанша ма үй тірегінен айырылды. Ауылдан сән, өмірден мәнкетіп,сұрықсыз бір дүниеге айналды. Соғыс миллиондаған адамдардың өмірін қиып, жүздеген қала мен елді мекендерді тып – типыл етті. Сөйтіп соғыс әрүйге, әр отбасының өміріне жазылмас жараның ізін қалдырды. Ұлы Отан соғысы Кеңес Одағы халықтарының тарихындағы қасіретті бет қана емес, сонымен қатар ол халықтарымыздың теңдесі жоқ ерлігі мен қажыр - қайратының, бірлігінің дәлелі еді. Менің атам Жалбыров Жағыпар Жалбырұлы 1939жылы аттанған екен. .....
Шығармалар
Толық
0 0