Кіріспе Қазақ халқы ежелден мал шаруашылығымен айналысып келеді. Мал кезінде алты алаштың жесе - асы, кисе - киімі, мінсе - көлігі, жапанда - серігі болған. Біз ежелден малға жақын халықпыз. Кезінде ата бабаларымыз төрт түлікке жайлы қоныс іздеп кең даламызда көшіп қонып жүрген. Қазақ төрт түлікті ерекше құрметтеген төрт түліктің жайымен жазда жайлауға, қыста қыстауға көшкен. Малдың еті, сүті тамақ болған, терісінен, жүнінен арқан жіптер, киіз үй жабдықтары, киім - кешек, алаша, кілем тоқып т. б. әр түрлі бұйымдар жасаған. Төрт түлік малдың сүтін және одан жасалған айран, қымыз, шұбат сияқты сусындарды халқымыз «ағарған» немесе «ақ» деп атаған. «Түйе малдың қасқасы» Төрт түліктің ішінде түйе малын байлық ретінде де, көлік ретінде де, азық ретінде де қатты қастерлеген. Осы малдың сақтаушы иесін «Ойсылқара» деп атаған. Ойсылқара атауы ұғымдық жақтан түйе деген мағынаны білдіреді. Қазақтар түйенің жүнінен түйе жүн шекпендер киген, ол жеңіл әрі жұмсақ сырт киім болған. Түйенің күштілігі, жүйріктігі, шыдамдылығы сияқты түрлі қасиеттері бар, соған орай оны түрліше атайды (желмая, нар, аруана, жампоз, үлек, нарқоспақ т.б) Тіпті түйенің шудасын да, қайнатып, емге пайдаланған. Осындай аса құнды мал болғандықтан, қазақтар өз перзенттерін де «құлыным, қозым, қошақаным, ботам» деп, айналып - үйірілген, еркелетіп отырған......
Пән: Қазақ тілі Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Қоршаған орта Сабақ тақырыбы: Төрт түлік туралы өлеңдер оқу Осы сабақта қол жеткізілетін оқумақсаттары: (оқу бағдарламасы на сілтемеу) 2.2.9.1 дереккөздер (сөздік, анықтамалық, энциклопедия) мен ақпаратты табу жолын анықтайды, берілген тақырып/сұрақ бойынша ақпаратты іріктеп алу және үлгі/ кестеге салу 2.3.5.1 мұғалім көмегімен үлгі бойынша шағын ертегілер/ жұмбақтар жазу немесе дайын ұйқастарды қатыстырып шумақтар/санамақтар құрастыру Сабақ мақсаттары: Төрт түлік туралы ақпаратты табу, берілген сұрақ бойынша ақпаратты іріктеп алу, кестеге түсіру, үлгі бойынша өлең құрастыру......
Кіріспе Зерттеудің өзектілігі. Бұл тақырыпты алудағы басты себебіміз қазіргі таңда ең бір маңызды өзекті мәселелердің бірі.. ауыл шаруашылығының кенже қалуы. Сырт көзге сылбыр, жуас көрінетін сиыр малының да көп қасиеттерін көркем шығармалар, аңыз - әңгімелер арқылы біліп жүрген жоқпыз ба? Жалғыз өгіздің бір табын малды ұялы қасқырдан түні бойы қорғаудағы ерлігінің өзі неге тұрады? Ал, шынтуайттап келгенде кейінгі жастарымыз, үлкен қалаларды былай қойғанда, облыс, аудан орталықтарында тұратын жеткіншектердің өзі Зеңгі баба тұқымының қасиеттерін, оның басқа түліктерден қалай және қандай қасиеттері арқылы ерекшеленетінін ашып айта алмайды. Кезінде сиыр малының көшсе көлік, сауса сүт, сойса ет болып, халқымыздың қажетіне жарағанын кейінгі жастар нақты бір аңыздай қабыл алып жүрсе, соған ең алдымен өзіміз кінәліміз. «Зеңгі баба», «сиыр малы» дегенді былай қойып, осы түлікті «сүт бағытындағы мүйізді ірі қара» деп оқытып жүрген жоқпыз ба? Осыны санасына сіңірген кейінгі жастардың сиыр малының тек ет пен сүт үшін өсірілетінін пайымдағаны болмаса, одан арғыға терең байламасы анық. Ал, шынтуайттап келсек, басқа да жан - жануарлар секілді Зеңгі баба тұқымы адамға серік, әрі момын жануарлардың бірі. Ол да түйсіне, сезіне алады, қажет кезінде иесін қауіпті жағдайлардан құтқарып та алады......
Пән: Қазақ тілі Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Қазақстандағы жан-жануарлар мен өсімдіктер әлемі Сабақтың тақырыбы:Төрт түлік мал Осы сабақ арқылы жүзеге асатын оқу мақсаттары:О5. Қосымша ақпарат көздерінен тақырыпқа байланысты мәліметтерді ала білу. Сабақтың мақсаттары:Тақырыпқа қатысты мәліметтерді саралайды. ...
Сабақ мақсаты: Балаларға төрт түлік малдың пайдасы туралы қарапайым түсініктерін қалыптастыра отырып, төлдерін атау, алынатын өнімдер туралы әңгімелеу. Малды шақыру\қоралау\. Балаларға төрт түлікті бағып күту туралы түсіндіру. Ойын, тілдік қорын, дүниетанымын кеңейту. Әдісі: Сұрақ - жауап, көрсету. Көрнекілігі: Ойындар. Суреттер. Интерактвиті тақта. СД дискі («Табиғаттың сиқырлы әуені»), ойыншықтар. Сабақ түрі: Аралас сабақ.
Жүрісі: І. Ұйымдастыру. Жылулық шеңбері. Аспанымыз ашық болсын, Хан туымыз биік болсын. Әке - шешем аман болсын. Деніміз сау болсын. .....
Қалдықтарды қосымша шикізат ретінде тиімді пайдалану көптеген прблемалардың шешу жолдарын ашуға мүмкіндік туғызады. Қалдықтардың қайтадан қолдану қоршаған ортаны қорғаумен, бастапқы материалдарды, электрэнергияны үнемдеумен, еңбек ресурстарын босатумен байланысты көптеген мэселелерді шешуге жол ашты. Кейде ойланбастан көптеген заттектер мен материалдар қалдықтарға жатқызыла береді, шын мэнінде оларды эр түрлі қажеттілікке немесе басқа өндірістерге пшкізат ретінде қолдануға болады. Кезінде Д.И. Менделеев «Химияда қалдықтар болмайды, тек қана қолданылмаған шикізат болады» деп айтқан сонымен қатар ол озат техналогияның басты мақсаты пайдасыздан пайдалы өнім алуға бағытталған болу қажет деп те ескерткен. Сондықтан ішінара немесе толығымен қайта өндеу арқылы қажетке жаратылатын өндіріс пен тұтыну қалдықтарын екінші реттік материалдық ресурстар ретінде қарауға болады. Біздің халық шаруашылығымыздан жыл сайын шығатын қалықтардың көлемі 1 мллиард тоннадай. Статистикалық мэліметтерге сүйенсек біздің елде жиналған қатты өндіріс қалдықтарының көлемі 20 млрд. т шамасында. Оның ішінде 5,2 млрд. т тусті металлургия өндірістің меншігіне жатады (4 млрд т - тау-кен өндірісінікі, 1,1 млрд т байыту фабрикаларныкі жэне 105 млн> т металлургиялық өңдеу процестерінен шыққан қалдықтар). Сонымен қатар эр түрлі қоймалар мен кен байыту фабрикаларының тұндырғыштарында көп мөлшерде сұық қалдықтар жинақталған. Қалдықтардың 70 - 75 %-і тау-кен өндірістерінен, 20 %-і байыту жэне қалғандары металлургия кәсіпорындарынан пайда болады. Өнеркәсіп қалдықтарының көбісінің құндылығы едэуір. Оны оларды дұрыс пайдаланғанда білуге болады. Өндіріс қалдықтарын пайдаға асыру мэселесі шешілетін болса, ауыл шаруашылығында пайдалануға жататын біраз жерлерді босатуға мүмкіншілік туады ....
Пән:Биология Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Су мен органикалық заттар Сабақ тақырыбы: Азық- түлік өнімдеріндегі органикалық заттар: нәруыздар, майлар, көмірсулар. Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме): оқушылар: азық- түлік өнімдерінің құрамында көмірсулар, нәруыздар және майлардың бар-жоғын дәлелдейді Сабақ мақсаттары: азық-түлік өнімдерінің құрамында органикалық заттардың бар-жоғын тестілеу....
