Өртенді күнім бесінде,
Белімнен белбеу шешілді.
Жайнап та жүрген боздағым,
Құбылаға қарай көсілді.
Құбылаға қарай бас қойған,
Өлімге мойнын бос қойған.
Өлімі құрсын өрт екен, ойбай!
Өзекке салған дерт екен.
Өзегіңді өрт алды,
Буыныңды құрт алды.
Ойлап бір санап отырсам, ойбай!
Қағынды деген дерт алды.
Қағынды келген қаралап,
Қалың бір жұртты аралап.
Қалың бір жұрттың ішінде
Жалғызды алды-ау саралап.
Саралап алды-ау салдайын,
Салмақтап алды-ау бұлдайын.....

Адамға көп айтылатын тілектердің ішінде «денсаулығың зор болсын» дегенді жиі естиміз. Кейбіреулер осы сөздің түп төркініне үңіле бермейді екен. Адамның басты байлығы – оның денсаулығы, жан саулығы, тән саулығы. Денсаулық болмаса, дүниенің де, байлықтың да, ойын-сауықтың да қажеті жоқ. Сондықтан берілген мүмкіндіктерді пайдаланып, денсаулықты күтіп, оны бір қалыпта ұстап тұрудың амалын қарастыру керек.

Қазіргі таңда спортпен, физикалық жұмыстармен айналысып, өз денсаулығына, дене бітіміне қарайтын жастардың қатары көбейіп келеді. Бұл бір үрдіске айналып бара жатқандай. Ақпарат таратуда алдыңғы орында тұрған әлеуметтік желілерде дұрыс тамақтану, салмақ тастап, арықтау сынды түрлі тақырыптарда жазатын блогерлерді көптеп көруге болады. Бұл әрине көңіл қуантады. Ондай адамдарға еліктеп, өз өмірін дұрыстап жатқандарды да көзіміз көріп, құлағымыз естіп жүр. Осылай-осылай салауатты өмір салты сәнге айналып, спортпен шұғылданушылар қатары артады дегенге сенімім мол.

«Салауатты өмір салты» деген тек физикалық қимыл-қозғалыспен айналысып, өзін-өзі шаршату дегенді білдірмейді. Ол жәй ғана жаяу жүріп серуендеп, дұрыс тамақтанудан басталады десем болады. «Салауатты өмір салты» деген сөз тіркесін әркім өзінше түсінеді. Мен бұл тақырыпта сөз қозғап, жазғаным тек үшінші жақта «керек, керек» дегенмен шектелмей өз ойымды білдіруді жөн көрдім.......

Он екі жыл отбасылық өмірден соң, менің жан жарым ресторанда тамақ ішуге және киноға баруға өзге әйелді шақыруымды қалады. Ол :
- Мен сені сүйемін, бірақ сені менен де артық сүйетін бір әйел бар... Мен уақытыңды сол әйелмен өткізгеніңді қалаймын - деді.

Уақыт бөлу керек болған өзге әйел - менің Анам болып шықты. Ол 19 жылдан бері бөлек тұратын. Менің үш балам мен жұмысым анама көңіл бөлуіме кедергі болатын, сол үшін анда-санда барып тұрдым.
Сол түні оны кешкі тамақ пен киноға баруға шақыруға қоңырау сақтым.
- Не болды? Жағдайың қалай? - деп бірден сұрады.
Менің анам - егер телефон кеш шырылдайтын болса, жаман хабар ма деп ойлайтындардың қатарына жатады.
- Менімен бірге уақыт өткізуге қалай қарайсыз - деп сұрадым. Ол бір - екі секунд ойланып:
- Мен оны қатты қалаймын - деп келісімін берді......

Жоқ, оған бұл керек емес еді. Біреу кеудесіне қолын сұғып, жүрегін суырып алып жатқандай көрінді өзіне. Амал қанша? Енді қайтсін? Не істей алады? Көзінен аққан көлдей жасқа тұншығып қаламын ба деп те ойлады. Жоқ, олай емес, оның мына жағдайында сол тұншыққаны жақсы еді. Бірақ, амал қанша, олай да болмады. Көздерінен парлап аққан жасқа беті жуылып тұра берді. Өксік тамағына тығылып, бір кезде өзінің денесінің де селкілдей бастағанын сезді. Енді қайтсін? Енді қайтсін қыз байғұс?! Өзінің сүйгені қарсы алдында тұрып бұның өмір бойы бақытты бо луын тілеп тұр, ал бұл болса, өзге жігіттің қолынан ұстап жас жұбайларға арналған стол басында тұр. Өмір де осындай болады екен-ау...

Дене мұздай, көзде жас, бұл қыздың ендігі ойы не екен? Сыртынан қарасаң қуыршақтай! Өмірде бұл қыздан асақан бақытты, асқан сұлу қыз жоқ секілді бір көрген адамға. Әп-әдемі ақ көйлек, сұлу келбеті, маған қара дегендей қап-қара көздері... Бірақ сол көздері жастан бір құрғамады. Өз сүйген жігіті мұны бақытты ете алмады. Әлсіздігі болар, бәлкім... Ал бұл болса, ол жігіттің қасында жүргеніне мәз болып, сонымен өткізген әр күніне шүкіршілік етіп жүре беріпті-ау, ақымақ қыз! Не істесе екен? Қайтсе болады? Бәрін тастап қарсы алдында тұрған сүйікт ісінің мойнына барып асыла кеткісі келді. Бірақ, амал қанша? Іші қан жылап, жүрегі миллиардтаған бөлшекке бөлініп жатқандай болды.

« ...Қалай ғана мені өзге біреудің қолына еркін беріп қойдың? Қалай ғана осылай менен еш қиналмай-ақ бас тартып тұрсың? Мені біреудің қолына, құшағына өз еркіңмен итере салғандай болдың ғой сен! Солай жасап тұрсың да! Менің не жазығым бар еді? Неге? Менің бар жазығым – сені өзімнен де артық сүйгенім бе? Неге? Неге екеуміз бірге бола алмаймыз? Біз кімге кедергі бола аламыз? Жоқ! Маған сенсіз өмір сүрудің еш қажеті жоқ. Сенсіз күнімді елестете де алмаймын. Мені сүйе тұрып, неге менен өз еркіңмен бас тарттың сен? Қалай ғана мені шырылдатып таптап кетесің? Расымен де, енді екеуміз ешқашан қосылмаймыз ба? Енді ешқашан сенің жүзіңді көрмеймін бе? Сенсіз қалай өмір сүрем? Қалай? Қалай?...».....

Тамыз айында бір жыл болар еді деп аңсап жүрген Асылдың қазір келіншегінің жүктілігіне бес ай. Менің суреттерімді сақтап қойғанын білген келіншегі маған хабарласып менің суретімді неге сақтап жүргенін сұрады. Біз ол кезде Асылмен мүлде хабарласпайтын едік, менің де жігітім оған аулақ жүруін айтып хабарласты. Осылайша оның да менің де жеке өміріміз астаң-кестең болды. Барлык проблемадан шаршадым. Оның хабарласып жаткан келіншегіне айғайды салып: Суретті сақтаған күйеуіңнен сура- деп кесіп айттым. Сол күннен бастап ол телефон соғуын доғарды. Мен де өз жігітіммен солар үшін ренжіскен өкпелеримиз жазылып бәри өз орнына келе бастады. Бірақ мен Асылды сағынатынмын, кейде түсімде де көретінмін.

Бір күні жұмыста отырсам агенттен смс жазды /мен оны өшіріп тастаған едім/. /Ассаламалейкум қадір түнді қалай қарсалдыңыз деп/. Сағыныштан сарғайып жүрген біраз ойланып оған суық жауап жаздым. Ол әңгімесін жалғастырып жағдайымды, жігітімді сұрап, қызыңа ие болмайсың ба деген сөзді артық айттым, сіздің сол сөз үшін жауап беретініңізді ойламадым кешіріңіз деп жазыпты. /бұл сөзді ол жігітім оған қоңырау шалғанда айтқан еді/. Ол өтіп кеткен нәрсе мен сіздің келіншегіңізбен ара-қатынасыңыз бұзылмасын деп әлек болсам, солай деп мені кінәлі жасағаныңызға жол болсын дедім де шығып кеттім. Кейін ол телефон соқты, номерін өшірсем де жатқа білетін едім тұтқаны көтермедім. Ол сөйлесуімді сұрап смс жазды. Біраз аптадан кейін, шаруаларым бар деп жұмысқа баралмайтынымды айтып, жұмысқа хабарластым да үйде жаттым демалып. Үйде тірліктерді бітіріп отырсам ол тағы қоңырау шалды, істерге іс жоқ үйде отырғам алып онымен сөйлестім, ұзақ әңгімелесіп кездесетін болып шештік. Онымен кездескенде бар ойымды бірақ айтам деп оқталып шыққан, оны қатты сағынғаным есімнен шығып кетіпті. Баражатырмын ойымда алай-дүлей, ақылым мен жүрегім айтысып келеді.....

Ақын айтқан түрлентіп талай жырдың
Түпкі иесі сұлу сөз көркем сырдың,
Ауыл міне өмірдің пайғамбары
Асқан нұрлы келбеті Октябрьдік.
* * *
Өкініш біреу, ой тоқсан,
Талғап айт, айтар сөзіңді!
Топта да жүйрік бар не сан,
Көтере берме өзіңді!......

Құрыштай нық,
Кеуделі тік,
Ту ұстап
Жұмысшы тұр:
Сап-сап адам легінде.
Қаптаған гүл
Миллиондар бір.
Бір штаб:
Отанымда, біздің
Совет елінде,
Жұмысшы тұр
Тудай нұрлы,
Көтеріп жыр,
Кеудесі кең алып жас,
Тұр жарқылдап,
Үн саңқылдап:....

Пән: Химия
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Маңызды р-элементтер және олардың қосылыстары
Сабақтың тақырыбы: Адам өміріндегі йодтың биологиялық рөлі. Қазақстан халқының денсаулығын йод жетіспеушілігінен туындайтын аурулардан қорғау шаралары
Оқыту мақсаттары: 10.4.1.12 адам ағзасындағы йодтың биологиялық рөлін білу және Қазақстанның аумағында йод жетіспеушілігімен байланысты аурулардың пайда болуын түсіндіру, осы мәселені шешу жолдарын ұсынады;......

Бар - бақыр, жоқ - алтын.

Пән: Химия
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Атом құрылысы.
Сабақ тақырыбы: Атом - күрделі бөлшек (қайталау)
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары: «Изотоп» пен «нуклидтің» физикалық мағынасын түсіну
Сабақ мақсаттары: Барлық оқушылар: атом құрылысының моделін біледі;
атомның элементар бөлшектері (протондар, нейтрондар, электрондар);
элементар бөлшектердің сипаттамасын анықтайды.
Көпшілік оқушылар: Атомдағы электрондардың күйі мен қозғалысын біледі;
Кейбір оқушылар: Атом құрылысы жайындағы білімдерін заманауи көзқараспен сипаттайды;......