КІРІСПЕ
Бүгінгі күнде қазіргі экономиканы тереңінен талдау қажеттігі, оның бүтіндей сипаттамасы, тұрақтылығы, әлсіз жағдайларын анықтау қажеттілігі өзекті тапсырмалардың бірі болып тұр. Әлеуметтік- экономикалық реформаларды ғылыми негіздеу үшін нарықтық қатынастардың дамуы мен қалыптасуы жағдайында үлкен мәнге аймақтық экономика ие болып отыр. Қазіргі кезде негізгі шаруашылық ету қызметі аймақтарда жүзеге асырылады. Оларға өздігінен әлеуметтік – экономикалық мәселелерді шешуге және аймақаралық байланыстар жасауға мүмкіндік берілген. әр аймақ еліміздегі шаруашылық кешенді белгілі бір орынды алады, осыған қоса басқа аймақтармен бүтіндей экономикалық бірлікті құрайды.
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасындағы әр аймақтың өзіндік табиғи ресурстары, оларды орналастырудағы ерекшеліктері, ұлттық және тарихи белгілері, экономикалық даму деңгейі, өзіндік шаруашылық құрылымы бар.
Соңғы жылдары нарықтық қатынастарға өту барысында аймақтық экономиканың ерекшелігі. Аймақтың экономикалық дамуын мемлекеттік реттеу қазіргі кездегі тез арада шешуді талап ететін проблемалардың бірі болып отыр.
Аймақтық дамуын мемлекеттік реттеудің негізгі мақсаты- аймақтарға экономикалық өсуге жету арқылы бүкіл республикалық экономиканы жақсартуды қамтамасыз ету.....

Республикамызда нарықтың қарым – қатынастарды қалыптастыру бағытында көптеген шаралар жүзеге асырылуда. Оның сан алуан, тәуелсіз және тең құқықты субъектілерінің болуы – нарықты қалыптастыру ен оның тиімді жұмыс істеуінің қажетті шарты . Бұл мемлекет меншігіндегі кәсіпорындардың негізгі бөлігін мемлекеттік басқару органдарына тікелей бағынудан құтқарып, оларды акционерлік, кооперативтік және тағы басқа кәсіпорындарға айналдыруда қажет етеді.
Қазақстан Республикасының “Меншік туралы заңының” біршама ерекшеліктері бар. Сөз болып отырған заң – алғаш рет республиканың өз меншігін айқындап берді. Сөйтіп біздің республикамызда да меншіктік алуан түрлілігіне тұңғыш рет заң жүзінде рұқсат берілді. Сондай-ақ осы құжатта меншіктің бір түрін екінші бір түріне өзгерту мүмкіндігі және оның аралас түрлерінің болатындығы да ескерілген. Сол себепті бұл Заңда отбасы мен шаруа қожалығына, кооперативке, шаруашылық қоғамдар мен серіктестіктерге, қоғамдық ұйымдар мен қорларға, діни ұйымдардың меншіктеріне аранлған арнайы баптар бар.....

«Жұмсалу мүмкіндігі» тіркесін жиі қолдануымыздың мәні мынада: бұл термин функционалды грамматика аясында жиі қолданылады. Онда тілдік құралдың жұмсалу ауқымы, жұмсалу мүмкіндігі, жұмсалудың нәтижесі болатындығы айтылады. Осы ерекшеліктер тұрғысынан функция (семантикалық) ұғымын екі түрлі қатынаста алып қарастыруға болады. Бұл қатынасты нақтылап аспект, бағыт түрінде түсіндіреміз. Олар: потенциалдық және нәтижелік. Жалпы функция дегеніміз – қандай да бір тіл бірлігінің сөйлеудегі атқаратын қызметі, тиесілі жүгі, мақсаттық қолданысы.
«Потенциалдық аспектіден функция (Фп) дегеніміз – тіл жүйесіндегі тіл бірлігінің белгілі бір семантикалық қызметті орындау қабілеті және соған сәйкес жұмсалымдық қоры.
Нәтижелік аспектіден функция (Фн) дегеніміз – тіл бірлігінің тілдік ортамен өзара арақатынастағы жұмсалымдық нәтижесі, яғни айтылуға тиісті ойдың (мақсаттың) сөйлеуде жүзеге асуы» , - дейді осы мәселеге қалам тартып жүрген ғалым А.Жаңабекова.
Осыған байланысты есімшелердің есімдер сияқты жұмсалуының сыры есімше тұлғаларының функциялық жұрнақ болуымен қатар сөзжасамдық жұрнақ болып та қызмет атқаратын қасиетінен емес пе екен деген ой туындайды. Бұған бірнеше дәлелдер келтіруге болады. Біріншіден, тілімізде етістік негізді туынды сын есімдер бар. Олардың барлығы сөзжасамдық жұрнақтар арқылы жасалады. Мысалы, көргіш, бақырауық, озық, оқтаушы, шашыраңқы, түрме, ұнамды, мақтаншақ, жылауық, жасамыс, білгір және т.б.
Бұл жұрнақтар жөнінде арнайы диссертация да қорғалды Осындағы келтірілген етістіктен туынды сын есім туғызатын жұрнақтардың кейбіреуімен есімше тұлғалары кейде синонимдес келіп отырады. Мысалы, -ғақ, -гек, -қақ, кек жұрнақтарымен есімшенің -ған, -ген, -қан, -кен қосымшалары мағыналас келеді. Салыстырыңыз: қашқақ-қашаған, жүргек-жүреген, бергек-береген сондай-ақ кейде -қар, -кер жұрнақтарымен де мәндес келеді: өткір-өтеген, тыпқыр-табаған, алғыр-алаған және т.б.
Б.Қ.Омар -аған -еген жұрнағын етістіктен сын есім тудыратын өнімсіз қосымшаға жатқызады Бұл жұрнақ қимылдың қайталануын білдіреді. Құрамындағы -а қимылдың көп және тез қайталануын білдірсе, -ған, -ген есімшесінің жұрнағы болып есептеледі. Онымен синонимдес келетін -ған, ген, -қан, -кен қосымшалары Н.А.Баскаков, А.Гулямов, В.В.Решетов, Н.А.Кононов, В.Н.Насилов еңбектерінде талданып, оның да мағынасы қимылдың қайталануымен байланысты көрсетілген. Б.Омардың айтуынша -аған, -еген қосымшасының мағынасы қимылдың қайталануымен қимылдың орындалуының тездігін білдіретін мағына оғыз, қарлұқ, қыпшақ тобындағы тілдерде кездесетіні және -қын, -кін қосымшасымен мағыналарының жақындығын, арғы тегі өткен шақты білдіретін -он, -ен формалары екенін айтқан ғалымдар бар екен . ....

Бүгінгі ақпараттың, ғылым мен техниканың, технологияның қарқындап жатқан дәуірінде инновация - дамудың орталық мәселесіне айналып отыр. 2003 жылы ел Президентінің жарлығымен қабылданған дамудың инновациялық жолын таңдау туралы бағдарламаға сәйкес инновациялық іс-әрекетті қалыптастыруда қаржының мәні зор екендігі белгілі. Жалпы, дамыған елдердің тәжірибесі көрсеткеніндей, дұрыс таңдалған инновация кез келген салада өз жемісін береді. Мысалы білім беру, денсаулық сақтау, банк жүйесі, өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы. Алайда кез-келген инновациялық процесс сәтті аяқтала бермейді. Ал Қазақстанның жағдайында инновацияның қажеттігі экономиканың кез келген саласының өңдеу жүйесінен көрініп отыр. Өйткені экономикамызда біраз жылдар бойы үстемдік еткен дамудың шикізаттық бағыты соңғы жылдары өзінің тиімсіздігін, болашағының жоқтығын, жақын арада экономиканың дағдарысқа ұшырау ықтималдығын, ресурстардың шектеулі екендігін еске түсірді. Ғалымдардың пікірінше, дәл қазіргі темппен пайдаланылып отырған шикізат ресурстары алдағы 25-30 жылға ғана жетеді екен. Осы орайда 2003 жылы 30 мамырда “Инновациялық қызмет туралы”Қ.Р. Үкіметінің қаулысы, сондай-ақ 2003-2015 жылдарға арналған Индустриалдық-инновациялық Даму Стратегиясы қабылданды. Стратегияда көзделген басты мақсат – елде инновациялық белсенділікті дамыту, жаңашылдық аясындағы мүдделі тұлғаларға жағдай жасау, осылайша дамудың шикізаттық бағытынан біртіндеп бас тарту. Қаулы бойынша республикалық бюджет қаражаты есебінен 3 млрд. теңге мөлшерінде жарғылық капиталы қалыптастырылған, 100 пайыз мемлекеттің қатысуымен “Ұлттық инновациялық қор” акционерлік қоғамы құрылды. Инновациялық қор – басты даму институты болып табылады және коммерциялық пайда табу мақсатын көздемейді. Қордың акционері Қ.Р. Үкіметі болып табылады. ....

Қазақстан халқы егеменді мемлекеттің ұлттық өркендеу процесінің негізін 90-жылдары қалай бастады. Біздің ата-қонысымыз мыңдаған жылдар бойына талай басқыншылықты басынан кешті. Қаншама көне қалалар, мәдени орталықтар қирады, кітаптар өртеліп, жазықсыз жандар кұрбан болып, өлшеусіз қан төгілді. Бірақ қандай қырғын болса да алтын бесік ата-баба жері, атамекен дәл бүгінгідей ойрандалған емес. Жер ананың аялы алақанында аман қалған әрбір от басынан рулы ел тарап, халық қашан да еңсесін көтеріп, ел болып дамып кете беретін. Халқымыздың ата-қоныс қара орманға деген ұрпақтық сүйіспеншілігінің түп-тамыры да дәл осында жатыр. Сондықтан да ата-бабамыз осындай ұлан-ғайыр жерді ақ найзаның ұшымен, ақ білектің күшімен қорғап, ұрпақтан - ұрпаққа мұра еткен.
Өкінішке орай, осы бір тарихи жалғастық Қазақстанды да өз уысында ұстаған тоталитарлық мемлекет кезінде үзіліп қалды. 70 жыл ішінде жүргізілген аяусыз зұлмат тек қазақ халқын сан жағынан ғана селдіретіп, өз отанында азшылыққа ұшыратып қойған жоқ, ол өмір сүретін табиғи ортаны да ойрандады, халық санасын уландырды, оның тарихында мыңдаған жылдар бойына мәңгілік болып саналып келген талай табиғи байлық ондаған жылдардың ішінде-ақ сарқылып келмеске кетті.
КСРО өзінің 70 жылдық тарихында ұлттардың, этникалық топтардың, аз халықтардың теңдігі мен құқы жөнінде жар салудан жалыққан емес, ал іс жүзінде халықаралық міндеттерді сақтау былай тұрсын, тіпті, конституциялық заң ережелері де орындалмады. Шынайы демократия болмағандықтан да заң әрқашан қағаз жүзінде қалып отырды. Тек егеменді Қазақстан Республикасы жағдайында ғана құқықтық мемлекет құрудың шынайы мүмкіндігі туып отыр. Біздің жас мемлекетіміздің Конституциясында міне осы қадам тәуелсіз Қазақстанның демократиялық дамуының кепілі ретінде жүзеге асырылады.
Демократия - халық билігі. Ол өз билігін еркін сайлау арқылы жүзеге асырып, өкілдерін билік орындарына сайлайды, солар арқылы мемлекетті басқаруға қатысады. Конституция өте ұтымды тілде билік көзі халық екенін, тек көптің тілеуі, соның мүддесі биік екенін норма түрінде жан-жақты баяндайды. ....

Қазақ халқының қолөнері деп халық тұрмысында жиі қолданылатын өру, тігу, тоқу мүсіндеу құрастыру, бейнелеу сияқты творчествалық өнер жиынтығын айтады. Шын мәнінде қолөнер түрлерінің әрқайсының талай ғасырлық тарихи бар.
Қазақ халқы өзінің күн қөріс тіршілігіне қажетті үй жай салуды, киім-кешегімен тігуді, азық –түлік өндіруді өзінің тұрмыстық кәсібі етіп, оларды күнбе-күнге тіршілігін барысында орынды пайдаланса, әсем бұйымдар жасап, өмірде сән-салтанатта құра білді. Бұдан біз халық, творчествасының қандай түрі болса да халық өмірімен сай халықтың қоғамдық тарихы мен күн көрісі мен, кәсібімен тығыз байланысты екенін көреміз.
Халықтың қол өнеріне әдет-ғұрып жабдықтары мен қатар аң аулау, сырмақ тоқу т.б. жасады. Киіз үйдің сүйегі ағаш керует, кебеже , сандық жасап киіз сырмақ, алаша, ши түрелрі басқұрлар тоқып арқан жір есіп көнені және алуан ыдыс-аяқ адалбақан, асадал, бесік және т.б. көптеген заттарды халық шеберлері өнерпаздар өз қолдарымен жасап, түрлі нақыштармен жекелейтін болды.
Қол өнерінде көңілге қонымды мәнерлер мен ондаған өолданылған әдістер архитектурада кеңінен қолданылып келеді.
Қайта жаңғырып жастар тәрбиесіне арқау болып отырған халықтың педагогика бұл күнде педагогтар қауымына ғана емес бүкіл қоғамымызға ортақ әлеуметтік қозғалыс халықтың педагогика кешегі қариялардан, ойшылдар мен сал-серілерден шешен билерден ақын- жыраулардан мирасч болып қалған ұлы тәрбие құралы оның өміршең идеялары халықпен қайта қауышып, жүректерінен орын алуда.
Ұлттық педагогикалыны насихаттауға қай пәннің болсада ыңғайлы мен мүмкіншіліктері мол. Соның ішінде еңбекке баулу сабақтарында қол-өнеріне үйрету арқылы тәлім-тәрбиені оқу тәрбие процесіне арқау ету негізі міндетіміз. Ұлттық тәрбині жүрекке жаттық болғанымен ауқымы шексіз, белгілі бір жүйеге келтірілген тың дүниелер. Бұл мыналарды педагогикаға пайдалана білу үшін оларды терең оқып үйрену, игеру қажет болады. Осылайша белгілі бір деңгейде игердік-аудеген қол-өнеріне баулу саласының мақсаты. ....

Қара және шабындық қара топырақтары мен ала кебірлі кешендері 191 млн га жерді немесе ТМД аумағының 8,6 процентін алып жатыр. Қара топырақ Молдава мен Байкалдан арғы аралықтары орманды дала және дала аймақтарында тараған. Таралу алаптары Молдава, Украйна, Солтүстік Кавказ, Еділ бойы, Батыс Сібір мен Солтүстік Қазақстан.
Аймақтың климаты негізінен жазы жылы және қысы суық (шығысынан ызғарлы ), Болып келеді. Баты-Шығыс бағытта жылу мен жауын-шашын мөлшері азайып, климат ызғарлылығы артады. Орманды дала климаты, дала аймағына қарағанда, жұмсақтау және ызғарлыылғы шамалы. Мұнда шілде мен ақпан айларының орташа температурасы батыстан шығысқа сәкес ішінде 240 С-дан 200С-ға және -40 С-дан 270 С-ға дейін төмендейді. Температурасы 100 С-дан жоғарғы күндер саны орманды-даланың батысында 150-180, шығысында 90-120-ға дейін азайатын болса, дала аймағына сәйкес 140-180 және 97-140 күнге тең.

Атмосфера түсім мөшері 500-600 ьь-ден (Кавказ алды) 300-350 мм-ге дейін (Батыс Сібір мен Солтүстіктен Оңтүстікке қарай кемиді. Жауын-шаашынның едәуір мөлшері (30-40 еуропалық, 50 проц. азиялық бөлігінде) жаз айларында түседі.
Бедері тұрғысынан Еуропа бөлегі әр тереңдіктегі және қашықтықтағы өзен аңғарларымен бөлшектенген тегістіктер немесе сәл толқынды жазықтықтықтарға жатады. Су айрықтықтарында түрлі ойпаңдар кездеседі. Тек Волын-Подол мен Орталық орыс тегістіктері, Днепр маңы мен Еділ қыраттары, Донецк адырлар қырқасы, Жалпы Сырт жыралы сайлармен жиі бөлшектенген. Аймақтың Азия бөлігі –сәл бөлшенген тегістік Батыс Сібір ойпатымен жалғасады, оның көтеріңкі оңтүстік бөлегі Орталық Қазақстан қыратының солтүстігімен шекералас жатыр. Одан әрі шығысқа қарай дала жазықтығы Алтай тауының етегін, Минусин қазан шұңқырын және Шығыс Саян етегіндегі төбелі жазықтықтарды қамтиды. Байкалдан әрі шығыста үздік-үздік тектоникалық депрессиялар кездеседі.....

Орта ғасыр рухани жәдігерліктерінің арасында аз зерттеліп ,қазақ ғылымының нысанасына айнала қоймаған шығарманың бірі-«Тарих-и-Рашиди».Мұның авторы –тарихшы, ақын, әскери қолбасшы, мемлекет қайраткері Мұхаммед Хайдар мырза Дулати. Дулати мұрасына Батыс ғалымдары қызыққанымен ,өз ұрпағына ұзақ уақыт бойы назар аудармай келген.Біз бүгінде дерекнама ретінде сол Батыс ғалымдарының еңбегіне ғана сүене аламыз.Тарихшы –қайраткердің ертерек зерттелінбеуі қазақ мектебін бітірген сан мыңдаған шәкірттердің тарихи танымына нұқсан келтірді.Бірақ ,қазір зерттеліп-зерделеніп жатқанына шүкіршілік айтайық.
«Тарих-и-Рашидиді»жазған Мұхаммед Хайдар Дулати 1499жылы Ташкент қаласында ,Моғолстанның билеушісі Жүніс ханның күеу баласы ,ата-бабасы шонжар тұқымынан шыққан Құсайынның шаңырағында дүниеге келді.Оның атасының есімі де Мұхаммед Хайдар мырза Дулати.Сондықтан тарихшының есімі тарихи әдебиеттерде Мырза Хайдар деп аталады.Тахаллусы (бүркеншік есімі)-Аяз.Бұл жайында тарихшының қолжазбасында былай деп жазылған : «Алланың рахымы түскен пендесі,әлейім жұртқа Мұхаммед Хайдар есімімен танымал болған Мұхаммед Хайдар ибн Мұхаммед Құсайын көрегенмін(гурекен).мен алланың әмірімен ,аса бір қабілетім тасып ,іскерлігім асып-тасып бара жатпағанмен,ата-бабамның тарихын жазып қалдыруды парызым деп ұғып, аллаға мінәжат етіп,қолыма қалам алдым.....

Современный мир информационных технологий трудно представить себе
без использования баз данных. Практически все системы в той или иной
степени связаны с функциями долговременного хранения и обработки
информации. Фактически информация становится фактором, определяющим
эффективность любой сферы деятельности. Увеличились информационные
потоки и повысились требования к скорости обработки данных, и теперь уже
большинство операций не может быть выполнено вручную, они требуют
применения наиболее перспективных компьютерных технологий.
База данных – важный канал в процессе принятия стратегических
решений и допускает эффективное функционирование каждого
организованного модуля или объекта. У каждой компании обычно есть
несколько различных баз данных. В этом случае система управления базами
данных должна быть в состоянии установить соединения и связаться с
различными источниками данных. В таких ситуациях технологии доступа к
базе данных особенно полезны. Без них программист, пишущий приложение,
которое управляет различными типами базы данных, должен был бы включать
код для обработки команд для каждой из баз данных, используемых
программой. Это было бы намного более длительно, и дорого. Другое
преимущество технологий доступа к базе данных –также тот факт, что пользователь
должен учиться использовать только один интерфейс
программирования, и он или она может использовать различные базы данных в
своих приложениях.
Есть много технологий, которые делают доступ к данным доступным.
Некоторые из них более популярны, другие менее популярны, некоторые более
эффективны, чем другие. Они могут быть коммерческими продуктами или
бесплатным программным обеспечением и т.д.
Выбор соответствующей технологии и настройка базы, удовлетворяющих
данному проекту не так просты и зависят от многих факторов, таких как
масштаб проекта, его использование (веб – сеть, хранилище данных, и т.д.),
потребность обеспечения одновременного доступа ко многим пользователям,
распределение базы данных,операционну
систему или аппаратную конфигурацию (рабочая станция, сервер).
Фактом является, что сотрудничество между некоторыми интерфейсами
базы данных и определенными базами данных лучше, чем в случае других.
Есть интерфейсы, которые предоставляют доступ ко многим различным
источникам данных и такие интерфейсы намного более эффективны, чем
другие, несмотря на то, что те предоставляют доступ только к одной базе
данных.....

Управление человеческими ресурсами (УЧР, или HRM — от англ. human resources management. — Примерный перевод) представляет собой че-ловеческий аспект управления предприятием и отношений работ¬ников со своими компаниями. Цель HRM — обеспечить использо¬вание сотрудников компании, то есть ее человеческие ресурсы таким образом, чтобы наниматель мог получить максимально возможную выгоду от их умений и навыков, а работники — максимально воз¬можное материальное и психологическое удовлетворение от своего труда. Управление человеческими ресурсами основывается на дос¬тижениях психологии труда и использует технологии и процедуры, совокупно называемые «управление персоналом», то есть касающиеся комплектования штата предприятия, выявления и удовлетворения потребностей работников и практических правил и процедур, кото¬рые управляют взаимоотношениями между организацией и ее ра¬ботником. Далее рассмотрим различия между управлением пер¬соналом и управлением человеческими ресурсами.
Каждый, у кого есть подчиненные, связан с управлением чело¬веческими ресурсами; ни один менеджер не может избежать испол¬нения этой функции и переложить ее на плечи специалистов. Чело¬веческими ресурсами управлять гораздо труднее, чем материальны¬ми, частично из-за возможности нередкого возникновения кон¬фликтов интересов работника и нанимателя, а частично потому, что работники все больше стремятся участвовать в принятии реше¬ний, касающихся их рабочих мест (среды их деятельности). Управление человеческими ресурсами берет свое начало в управле¬нии персоналом, развитию которого в Великобритании во второй
половине XIX в. способствовала деятельность движения за улучше¬ние условий труда промышленных рабочих. Однако на протяжении всей истории становления HRM преобладал единственный фактор — это потребности людей в процессе работы. На первом этапе горстка предпринимателей и филантропов, движимых стремлением улуч¬шить условия работы, создавали различные программы улучшения условий физического труда, среды трудовой деятельности и качест¬ва жизни рабочих. Второй этап HRM приходится на период Первой мировой войны, когда воюющие страны Европы и США столкну¬лись с острой нехваткой человеческих ресурсов и не менее острой необходимостью в короткие сроки существенно увеличить произво¬дительность труда. В это время правительства США и европейских стран активно поощряли систематические исследования в области трудовых отношений работодатель—работник и человеческого фак¬тора в промышленности. Это привело к новому пониманию про¬блем управления человеческими ресурсами, а отсюда — к более грамотному и изощренному подходу к роли менеджера по персона¬лу. ....