Пән: Сауат ашу.
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: «Менің отбасым және достарым»
Тақырыбы: «Достық туралы мультфильм көру»
Оқу мақсаттары: Т/А7 Аудио-видео жазбаларды тыңдай отырып, оқиғаның немесе ақпараттың қалай берілгені туралы өз ойын білдіреді.
Т/А8 Өзгелердің ой-пікірлерін тыңдайды және диалогқа қатысады.
Сабақтың мақсаттары: Барлық оқушылар білу керек:
Өзге оқушылардың ой-пікірлерін тыңдайды және диалогқа қатысады.
Көпшілігі:
Оқиғаның жалғасын болжайды.
Кейбір оқушылар:
Аудио-видео жазбаларды тыңдай отырып, оқиғаның немесе ақпараттың қалай берілгені туралы өз ойын білдіреді......

Кіріспе.
Ұлт болып ұйысып, ел болып еңсемізді тіктеген кезеңде қолданар ісіміздің бірі де, бірегейі де – ұрпақ тәрбиесі.
Қазақ халқының сан ғасырлар бойы қалыптасқан тілімен мәдениетіне мойын бұрып, ұрпағымызға төл тәрбие, ұлттық тағылым беру - бүгінгі күннің бастысы.
Кімді және қалай тәрбиелеу керек бұл қоғамның маңызды мәселесі.
Адамгершілігі мол, иманды, тәрбиелі адам кез келген мемлекеттің байлығы, әлеуметтік өмірдегі бейбітшілік пен мәдениеттіліктің кепілі, сол елдің мақтанышы. Мектеп қабырғасында тәрбиеленген жас тәрбиелі, білімді, мәдениеті, дене тәрбиесі мықты болуы шарт. Тәрбиелілік - иман жүзді, адамгершілікті, өзін өзгенің орнына қойып түсіне білуі.
Білімділік - ғылым негіздерін бағдарламалық деңгейде білу, ой еңбегінің негізі қағидаларын меңгеру.
"Адамға ең бірінші білім емес, тәрбие керек. Тәрбиесіз берілген білім адамзаттың қас жауы. Ол келешекте адамның өміріне опат әкеледі"- деп Шығыстың аристотелі атанған Әбу Насыр – Фараби бабамыз айтқандай қазір тәрбие мәселесіне ерекше көңіл бөлер шақ туды.
Білімді, мәдениетті, іскер, еңбекшіл, елі мен жерін сүйетін азамат етіп тәрбиелеу " мектептің қоғам алдындағы борышы. Халқымыздың белгілі ақыны Мұзафар Әлімбаев ол туралы былай дейді: ....

Әр дәуірге лайықты кемеңгер адамдар өмір сүреді. Ал қазақ халқының тарихында болмысы бөлек, мінезінің байлығымен, терең білім, ақыл-парасатымен дараланған ұлы адам өмір сүрді. Ол – Дінмұхамед Қонаев. Бабалар аруағына шынайы берілген, халыққа сүйкімді., ұлтқа қадірлі, шынадай мөлдір, аса білікті адам. Егемендікті алғанда халқының алдына болаша қуанып шығып, адал ойын білдірген, «Ту жығылмасын, Туды ұстаған ұл жығылмасын», - деп тәңіріне сыйынып халықпен бірге егемендікке қуанып, келешекке сенген. «Болашақ жастардікі, ақиқаттан аттауға болмайды» деген ойын ашып айты.
Д.А. Қонаев 1912 ж 12 қаңтарда бұрынғы Верный, қазіргі алматыда дүниеге келді. Балдәурен балалық шағы, жастық дәуірі осы әсем қалада өтті. Сол тұста Қазан төңкерісінен кейін 1921 ж көрнекті партия және мемлекет қайраткері Ораз Жандосовтың ұсынысы бойынша Верный өзінің байырғы аты – Алматыға ие болады, 924 Жетісудың орталығы саналды. Астана Қызылордадан Алматыға көшіріледі.
Д.А. Қонаев ата-бабалары мал шаруашылығын кәсіп еткен жандар. Ауылы Құйған маңайындағы Күрті мен Іле өзені жағалауын менендеген. Бертінірек келгенде тау бөлтеріндегі Алматы өзенінің оң жағалауына тұрақты түрде қоныс тебеді.
Атасы Жұмабай жас кезінде мұсылман мектебінде оқып, оны үздік бітіргеннен кейін еңбек жолын осы аймақтағы қазақ татар балаларына дәріс беруден бастапты. Сөйтіп жүргенде Д.А. Қонаевтың әкесі Меңліахмет 1886 жылы өмірге келеді де, атасы оны 14 жасқа таласымен Верный көпесі И. Ғабдуәлиевтің шаруашылығына жұмысқа орналастырады. Ал өзі содан кейін көп ұзамай Түркия арқылы Сауд Аравиясына сапар шегіп, Мекке мен Мединеге қанылық етуге барған. Одан ол Үндістан мен Ауғаныстанды басып өтіп, 1905 жылы отбасына аман-есен оралады.
Д.А. Қонаевтың әкесі 1917 жалға дейін көпе И. Ғабдуәлиевке жалданып жұмыс істейді де ешқандай оқу орнын бітіре алмайды. Бірақ өз бетінше білімін көтерудің арқасында орысша-қазақшаға өте сауатты болды. Кеңес өкіметі тұсында от кісі Алматы облысының ауыл шаруашылық және сауда орындарында жұмыс істейді. Сонан соң зейнеткерлік бемалысқа шықаннан кейін көп уақыт өткен соң 1976 жылы 90 жасқа үш ай қалғанда дүние салды. Ал анасы Зайқовка (қазіргі Алматы облысының Шелек селосы) елді мекеніндегі кедей шаруаның қызы болады.
әкесі мен анасы жетпіс жылдан астам уақыт бірге баянды ғұмып кешкен. Анасы 86 жасында 1973 ж дүние салады.
Д.А. Қонаев Чернышевский атындағы №19 мектептің бірінші сатасында оқыған. Төртінші сыныпты бітірген соң №14 мектепке ауысып, сол жерде екінші сатасында оқиды. Алғашқы хат танытып, әліппені оқытып, орыс тілін үйреткен алғашқы мұғалімі – Анна Павловна, сонымен қатар математик С.И. Соколов, физик А.А. Астраханцев, И.П. Масленников, географ Тугарин, Е. Войцеховский т.б. Мекетптің бітіргеннен кейін, жоспарлау органдарында статист болып жұмыс істеп, кешкілік институттың дайындық курсында оқиды.
1931 ж Қазақстан өлкелік комсомол комитетеінің жолдамасымен Мәскеу түсті металдар институтына түсуге жолға шығады...
Мәскеуге келген соң, әпкесі Әлима мен жездесі А. Түркебаевтің үйіне тоқтайды.
Институтқа қабылданысымен Панкратов көшесіндегі Сретенкода жатақханасына ауысқан. Студенттік өмірдіңащысы мен тұщысын бірге көріп, қиын кезенді басынан өткерген. Оның Мәскеудегі оқуы республиканың, елдің өміріндегі аса ауыр кезеңге – күштеп коллективтендіру науақанымен тұста-тұс келді. Ауылындағы ауыр жағдайдан хабардар болып, оның анық- қанығына жету үшін жоғарғы өкімет орындарынан сұраныс жасайды. Сол жылдары студенттердің біразы оқуларын тастап, ауылдарына қайтып оралады.
Д.А.Қонаевтың алғашқы практикасы 1933 ж Оралдың Дегтярск кенішінде басталады.....

Осынау атаның жырын, ананың әлдиін ұрпақтан ұрпаққа аманаттып келе жатқан Оңтүстік Қазақстан Обласаның батысында, ұзіндіғі Шымкенттен Қызылдың Құмына дейінгі, ені Қаратаудан Сарыағашқа дейінгі құс қанаты талатын байтақ атапты кезінде Арыс ауданы бауырына басып жатқанын екінің бірі, әсіресе жастар жағы біле бермейді. Тқос дария – Арыс пен Сыр ананың тел емген қабырғалы қалың тағдыры қазақ деген көне де жаңа жұрттың тағдыры мен қамшы таспасындай өзектес.
Арыстықтар ежелден қалыптасып бүгінге жалғасқан және ертеңге ұласатын ата-бабалар мен аға үрпақтың елдік, еңбек және ерлік дәстүрлеріне адалдық таныта отырып, мақтана да біледі.
Арыстықтар ұлтымыз үшін қасиетті де киелі. «Арыс» атты кұтты мекенде өмір сүргендерін, өмір сүріп жатқандарын және жақын-алыс болашақтарда да өмір сүре беретіндерін мақтаныш етеді.
Арыс стансасы, Арыс темір жол торабы, Арыс қаласы, Арыс ауданы, Арыс өзені, Арыс елі...
Арыстықтар «Ұлтымыз барыс болсын десек, ұл-қызымыз арыс болсын» деп мақалдайды.
Арыс елі қашаннан - намыстың елі.
Арыстықтар еліміз тәуелсіздігін алған алғашқы күндерден өзінің төл тарихын түгелдеуге кірісті. Бұл бағытта көптеген игі шаралар жүзеге асырылды. Ең алдымен қалалық мұрағат пен қалалық мұражай кұрылып, олардың тарихымызға қатысты материалдар жинақтауына жағдай жасалды. Оның алғашқы қарлығаштары-Арыс қаласы әкімшілігінің демеушілігімен Алматы қаласындағы «Мұраттас» ғылыміл-зерттеу және баға орталығы шығарған «Арыс өңірінің тарихы» (авторы Мәдіахмет Аяпүлы) кітабы мен Арыс қаласының қырық бес жылдығына арналған «Арыс-Орталық Азия қақпасы» атты түрлі-түсті суретті кітапша (авторы Әбдімәлік Ағыбай) болды. Екеуі де 2001 жылы жарық көрді.
Кітаптың алғашқы тарауында Арыс өңірінің, мұның ішінде Арыс ауданының тарихына қысқаша шолу жасағанды мақұл көріп отырмыз. Тарихи деректерге қарағанда, Арыс өңірінде, мұның ішінде Арыс ауданы аумағында патшалық Ресей өкіметінің «Далалық ереже» (1881 жыл) Заңына сәйкес бірнеше болыстық болғаны белгілі....

Қазақстан су ресурстарының үлкен жетіспеушілі елдердің санатына жатады. Қазіргі уақытта су объектілерін тау−кен өндіру металлургия және химия өнеркәсібі кәсіпорындары, қалалардың коммуналдық қызметтері ластауда және ол нақты экологиялық қатер төндіреді. Солардың әсерінен көптеген өзендер ластануда, әсіресе Ертіс өзені. Халықты ауыз сумен қамтамасыз етудің негігі көзі болып табылатан жер асты сулары да ластануға ұшыраған. Бұл проблемаларды шешу үшін Қазақста Республикасы Үкіметінің 2002 жылдағы 21 қаңтардағы №71 қаулысымен су ресурстарын сақтау және ұтымды пайдалану проблемаларын шешудің негізгі жолдары айқындалған экономикалық су секторын дамытудың және Қазақстан Республикасы су шаруашылығы саясатының 2010 жылға дейінгі тұжырымдамасы қабылданды.
Су ресурстарының жағдайын жақсарту үшін экологиялық сараптама кәсіпорындар үшін шамалық талаптарды күшейту, ағын суларды тазартатын жаңа технологиялар енгізу арқылы зиянды заттарды
Төгуді көздеген шаралар қабылданды. Шекаралас Ертіс өзені бойында зиянды заттарды төгу көлемін ‘ бассейндік принципті’ біртіндеп енгізу арқылы тиімді жаңарту жұмыстары қолға алынды. Су ағындарына төгуді шамалаудың ‘бассейндік принципі’ тиімді экологиялық құрал ретінде қолданылып, табиғатты пайдалануда ластаушы кәсіпорындарды ынталандыруға әкеліп соқтырады. ‘Сөйтіп, біртіндеп Ертіс өзенінің маңы жаңғырып ауаның өмір сүруіне қолайлы аймаққа айналады’- дейді мемлект стратегиясында қаралған бағдарламаларда. ....

Қарауыл Түн кірпігін қаға алмаған
тербетеді бесігін Тыныштықтың.
Жымыңдасқан жұлдыздар......

Көшенің бұрылысынан өте бергенімде шап беріп' сол қолымнан біреудің ұстай алғаны. Жаздың күні болғандықтан, басымда ондатр құлақшыным болмағандықтан қорқа қойғаным жоқ. Бірақ қатты тартынып қалдым. Алдымда тұрған жанды құбыжық салдыр-салдыр ете түсті. Сасып қалып:

— Ау, мұның қалай?—деппін.

— Мұным дәп солай. Немене адам көрмеп пе едің?

— Халің қалай, бауырым?—дедім аузыма сөз түспей.

— Қалай болушы еді, алла деп арақ ішіп, құдай деп қуырдақ жеп жүріп жатырмыз.

Не дерімді білмей аңырып қалдым. Жаңағы көрген құбыжығым кәдімгі таныс адам Меншік деген жігіт болып шықты. Жаздың күнінде аяғына екеуі екі пұт шығатын, шұбар табан, бақа бас көн етік киіпті. Шыңырау құдыққа салатын баяғының тозған қауғасындай қолқылдақ екі қонышының ішіне шүберекке орап әлденелерді тығып тастапты. Қоныш бақа жұтқан жыланның тамағындай буылтықтанып кеткен. Үстіне бір кезде Болгарияда шыққанда киім сияқты, бірақ Азияның күні күйдіріп, жаңбыры шайғандықтан өң-түстен түк қалмаған, қазақ аулының тозған қабындай көнтиген камзол. Меншіктің құтын қашырып тұр. Бұл бұл ма, беліне байлаған кішірек бақыраш пен кішкентай балта қозғалса болды, біріне бірі тиіп салдыр-салдыр етеді. Бұның бәрі түк емес. Әсіресе басындағы ет салатын мыс дағарадай қоғадан тоқыған қалпақ ботаға артқандай сегіз қанат үйдің шаңырағын басып қалыпты. Алыстан қарағанда басы жоқ екі аяқ жүріп бара жатқандай. .....

Күндерде күн өткенде,

Күн мөріне жеткенде,

Ақборық буаз болады

Туарманға жақындап.

Бұл ноғайлы ханының қыздары Қанікей, Тінікей Бөген кәпірден қыз алды деп, қастық ойлап, Ақборыққа күндес болады, егерде бала тапса, оған залал келтірмекші болып, мыстан кемпірге сөйлесіп қояды.......

Бір күні жолбарыс тамақ іздеп шығып, бір торға түсіп қалса керек. Сол тордан шыға алмай жатып, со арада бір жаяу адам өтіп жүрсе керек, жолбарыс оны көріп жалынады. «Әй, сен, адам болсаң, мені осы тордан босатсаң, мен өтеп беремін, көп қайырым саған қыламын». Жамандықты ойламаған адам торға келіп, жолбарысты босатып шығарды. Жолбарыс босанып шыққан соң, адамға айтты: «Мен болсам бірнеше күн тамақ көрмей, әбден қарным ашты. Мен сені жеймін». Сонда адам айтты: «Оу, сенің мені жарылқаймын дегенің кәне? Енді өстіп, мені жеймін деп тұрғаның бола ма? Бұл істі біреуге барып айтып......

«Қазақстан—2030» ұзақ мерзімді бағдарламасында елімізді дамытудың стратегиялық мақсаты — қоғамда ғылыми-техникалық саясаттың рөлін көтеру және отандық ғылым мен технологиялық бәсекелестік қабілетін арттыру деп көрсетілген [1]. Қазіргі кезеңде тәуелсіз Қазақстанда ғылыми-техникалық саясатты дамыту, басым бағыттардың бірі болып саналады. Өркениетті елдер тәжірибесі көрсеткендей, ғылыми-техникалық саясаттың дамуы ел экономикасының іргетасы екендігін өмір өзі дәлелдеп отыр. Осы мақсатта елімізде ғылыми-техникалық саланы реформалауды және қайта жаңғыртуды қолға алу кезек күттірмейтін мәселе екендігі дау тудырмайды. Өнеркәсіптің басым салаларында қоршаған ортаға техногенді әсер етуді темендететін, ғылымды көп қажет ететін және ресурсты үнемдейтін технологияларды әзірлеу қоғам қажеттілігі екендігі сөзсіз.
Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық реформалардың ішіндегі ең кабілеттісі — ғылыми-техникалық, инновациялық өзгерістер. Бұл сала еңбекке кабілетті мәдениет пен білімді өркендететін потенциалды қамтиды. Дүниетанымы мен менталитеті қоғамға сай қабілетті адамдарды, әсіресе жастарды тәрбиелеуде, оларды нарық заманының талаптарына жауап беретіндей етіп еңбекке үйретуде ғьлыми-техникалық саясаттың атқаратын рөлі орасан зор. Инновациялық жаңартулар арқылы қоғамның іргетасын нығайтып, әлеуметтік міндеттерді жүзеге асыра аламыз. Мемлекеттік саясаттың ажырамас, құрамдас бір бөлігі болып отырған ғылыми-техникалық саясаттың қоғам мен мемлекеттегі ....