Альдегидтер класының қарапайым өкілі — құмырсқа алльдегиді (формальдегид) СН2О — өткір иісті, түссіз газ. Оның судағы концентрациялы ерітіндісі формалин деген атпен белгілі. Құмырсқа альдегидін бір ғана құрылымдық формуламен жазуға болады:

Н
С = 0
Н

Егер формальдегид молекуласындағы сутегінің бір атомьга көмірсутек радикалымен алмастырса, онда осы альдегидтер класы-ның келесі өкілдеріне ауысуға болады (5-кесте). Олардың жалпы қүрылымдық формуласы:


Альдегидтердің гомопогтық қатары

Альдегидттердің атаулары Құрылымдық формуласы Қайнау температурасы, °С

Құмырсқа (формальдегид)

-19

Сірке (ацетальдегид) +21
Пропион +50
Май +75



Валериан +120


Егер сутегінің екі атомын да көмірсутек радикалдарымен алмастырса, онда кетондар класына өтуге болады. Олардың жалпы қүры-лымдық формуласы:

O
Кетондардың қарапайым өкілі — ацетон СН3—С—СН3. Бұл өзіне тән жеміс тәрізді иісі бар сұйықтық.
O

Альдегидтер мен кетондардың молекулаларында —С— карбонил тобының болуы осы қосылыстарды туыстастырады, сондықтан олардың химиялық қасиеттерінде кеп ұқсастықтар болады.
Молекулаларында көмірсутек радикалы мен сутегі атомымен байланысқан карбонил тобы бар органикалық заттарды альдегидтер дейміз.
Альдегидтерді молекуласында көмірсутек радикалымен функционалдық топ (альдегид тобы) байланысқан заттар деп

қарастыруға болады. (Құмырсқа альдегидінің молекуласында карбонил тобы екі сутегі атомымен байланысқан.
Спирттерден айырмашылығы альдегидтерде молекулааралық сутектік байланыс түзілмейді, өйткені олардың молекуласында альдегидтің басқа молекуласындағы оттегі атомымен сутектік байланыс түзетін, жеткілікті мөлшерде оң заряды бар сутегі атомы жоқ. Осының салдарынан альдегидтердің қайнау температурасы молекуласында дәл сондай мөлшерде көміртегі атомдары бар спирттерге қарағанда төмен. Гомологтық қатардың алғашқы мүшелерінің суда ерігіштігін, олардың су молекулаларымен сутегі атомдары арқылы сутектік байланыс түзуімен түсіндіруге болады. ....

Комплексті қосылыстар дегеніміз құрамында бір немесе бірнеше донорлы- акцепторлы байланыс болатын жоғары ретті қосылыстарды айтамыз.
K4 [ Fe(CN)6 ] ↔4K+ + [ Fe(CN)6 ]4-
[Ni(NH3)6] S↔ [Ni(NH3)6]2+ +S2-
Алғаш комплекс қосылыстар түзілу механизімін жасаған А. Вернер болды. Ол негізгі және қосымша валенттілік ұғымын және кординациялық теорияны енгізді.
1. Комплекс қосылыстардағы басты орын комплекс тзушінің орнына тиеді. Комплекс түзуші көбінесе оң зарядталған металл иондары болады. (Fe2+ және Ni2+).
2. Комплекс түзушінің маңайында теріс зарядталған аниондар немесе электробейтарап молекулалар – Лигандалар орналасады (CN- және NH3 ион мен молекуласы).
3. комплекс түзушінің маңайына орналасқан немесе кординацияланған лигандалардың жалпы саны комплекс түзушінің кординациялық саны деп талады. ( екі қосылыста да 6 - ға тең).
4. Комплекс түзуші мен лигандалар комплекс қосылысының ішкі сферасын түзеді ([ Fe(CN)6 ]4- және [Ni(NH3)6]2+ иондары).
5. Ішкі сфераға симай қалған иондар комплекс қосылысының сыртқы сферасын түзеді(K+ және S2- иондары).
6. Егер қосылыстағы компекс ионының заряды оң болса ([Ni(NH3)6]2+),сыртқы сферада аниондар орналасады (S2-), ал комплекс ионының зряды теріс болса ([ Fe(CN)6 ]4- ), сыртқы сферада катиондар орналасады (K+).
Комплекс қосылыстаодың формуласын жазғанда ішкі сфера жақшаға алынып, сыртқы сферадан бөлінеді.
1. Комплекс қосылыстардың аталуы: комплекс ион катион болғанда: [Ag(NH3)2]Cl - диамин күміс (І) хлориді; комплекс ион анион болғанда: K4 [ Fe(CN)6 ] - калийдің гексацианоферраты ( ІІ ); комплекс қосылыс бейтарап болғада ,[Co(NO2)3(NH3)3] - триаминтринитро кобальт (ІІІ ).
2. Комплекс қосылыстардың типтері:
Олардың типке бөлінуі құрамындағы лигандалар түріне негізделген .
а) Лигандлары су болса аквакомплекстер деп аталады [Al(H2O)6] Cl- ;
ә) Лигандалары көміртегі (ІІ) болса карбонилдер деп аталады,[Fe(CO)5]
б) лигандалары аммиак молекуласы және амин (NH2-) иондары болатын болса, сәйкесінше аммиакаттар және амминаттар деп аталады ([ Ag(NH3)2] Cl);
в) Лигандалары тек аниондардан (NO3-, Cl-, CN-, F-, SO2-, OH- ) тұратын болса ацидо комплекстер деп аталады ;
г) көп ядролы комплексті қосылыстар құрамында 2 немесе одан да көп элемент, не әртүрлі элемент комплекс түзуші болып кіреді [(NH3)5Cr – OH –Cr(NH3)5] Cl5 М – гидроксо дипентаамин хром (ІІІ) хлориді ;
д) циклді немесе хлеатты комплекс қосылыстарда – ішкі сферад цикл түзіледі, комплекс түзуші лигандамен әрі ковалентті, әрі донорлы- акцепторлы байланыс арқылы қосылады. Мұндай қосылыстарға мыс (ІІ) гидроксиді мен аминсірке қышқылының әрекеттесуі нәтижесінде түзілген мысаминоацетатын елтіруге болады:
CH2 – H2N NH2 - CH2
Cu
O = C - O O - C = O
Түзілген комплексті қосылыста лиганда - аминсірке қышқылының қалдығы комплекс түзуші мыспен оттегі арқылы ковалентті байланыс, азот арқылы донорлы – акцепторлы байланыс байланыс түзіп тұр.
е) аутокомплекстер - бірдей заттардың молекулаларын қосқанда түзіледі : 2CuCL2 = Cu [CuCl4 ]; ....

Құқықтық нормалар қоғамдағы сан алуан қатынастарды реттеп, басқару үшін өмірге келіп, өзгеріп, ескеріп, жаңарып, дамып жатады. Ол нормалар адамдардың, бірлестіктердің, одақтардың, ұжымдардың, ұйымдардың іс-әрекеттеріне, жұмысына дұрыс ықпал жасап, қоғамдағы құқықтың жақсы іске асуына, орындалуына зор әсер етеді. Олардың барлығының жұмысын нормаларға сәйкес қоғамдық мүдде-мақсатты орындауға, адамдардың бостандығын, теңдігін қамтамасыз етуге бағытталған іс-әрекет. Құқықтық нормалар іс жүзіне асырылмаса, оның әлеуметтік маңызы болмайды.
Құқықтық норма – қоғамдық қатынастарды реттеуге қолданылатын әлеуметтік ережелердің бір түрі. Ол бүкіл халықтың мүддесін қорғаудың, мемлекеттің билігін, саясатын іс жүзіне асырудың құралы. Құқықтық норма қоғам мүшелерінің мінез-құлқын, іс-әрекетін арнайы ережелермен реттейді.
Жеке дара норма немесе нормалардың бір жүйесі құқық бола алмайды. Құқық деп қоғамның билігін, саясатын, мүддесін іс жүзіне асыруды толық қамтыған нормативтік актілердің жиынтығын айтамыз. Сонда да жеке дара құқықтық норманың маңызы зор. Оның мазмұны өте күрделі мәселелерді: қоғамдық мүддені, саясатты, мемлекеттік билікті, бостандықты, теңдікті, әділеттікті, адамгершілікті, заңдылықты, тәртіпті, білімді, ғылымды, рухани сананы, халықтың әлеуметтік жағдайын, денсаулығын т.б. демократиялық іс-әрекеттерді біріктіреді....

Қазіргі кезде психологияда эмоция жайындағытипке оның теориялық дамуы жалпы психологияның өзге тақырыптарымен салыстырып қарағанда сезімдік сипаты бар күрделі мәселелер қатарына жатады. Эмоцияға арналған тақырыптар , психологияның өзге тақырыптарында арнайы мәселе ретіде сөз болмаған, таза натурализм үстемдігі туралы мәселеге тоқталамыз. Бұл тақырып эмоцияға натуралистік теорияның енуімен , психологиядағы бихевеаризм және мінез-құлық туралы бағыттардың пайда болуымен сабақтас. Осы тұрғыдан іздестірсек бұрынғы психологиядағы эмоция тақырыбы методологиялық жағынан белгілі бір жғдайда бихевеаризммен типтес. Өйткені психологидағы бихевеаристік бағыт бұрынғы спиртуалистік интроспекциялық психологияға тікелей қарсы шығады. Соған орай эмоция тақырыбы негізінен натуралистік бағытта баяндалып, өзге тақырыптармен салыстырғанда өз алдына ерекшеленіп, арпа дәнідегі бидай дәніндей болып көрінеді.
Бұлай деп анықтаудың көптеген себептері бар. Осы ретте біз Дарвин іліміне арқа сүйейміз. Ол өзінің «Адамның жарасындағы қозғалғыштың пайда болуы деген» еңбегінде бұрынғы биология ғылымының дәстүрін одан әрі дамыта отырып, адамның сезімі мен эмоциясы Хайуаннаттар дүниесінің соқыр сезімі мен аффектік серпілістермен тығыз түрде дамып жетті дейді. Оның жақында орыс тілінде аударылған мақаласында адам бойындағы жарасымды қимыл-қозғалыстарының бәрі эволюциялық даму нәтижесі екендігін баяндай отырып, адамның жан дүниесінің ішкі «қасиетті сыры» болып табылатын сезімнің пайда болуы адамның өзі сияқты, жануар дүниесінің қылығымен төркіні бір деп жазды. Мәселен, шындығына үңілетін болсақ , Дарвиннің бұл пікірі адамға ұқсас жоғары сатыдағы жануарлар мінез-құлқындағы ұқсастықтардың бар екендігі ешқандай күмән тудырмайды.....

Пән: қазақ тілі
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Астана – мәдениет пен өнер ордасы
Сабақтың тақырыбы: Астана – отанымыздың жүрегі (1-нұсқа)
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары: (оқу бағдарламасына сілтеме) 6.3.6.1 - мәтіндегі орфографиялық және пунктуациялық қателерді сөздіктерге, емле ережелеріне сүйеніп, түзету, редакциялау;
6.4.3.1 - неологизм, термин, диалект сөз, кәсіби сөздердің қолданыс аясын түсіну және ажырата білу;
Сабақтың мақсаттары: Мәтіндегі орфографиялық және пунктуациялық қателерді сөздіктерге, емле ережелеріне сүйеніп, түзетеді, редакциялайды;
Неологизм, термин, диалект сөз, кәсіби сөздердің қолданыс аясын түсінеді және ажырата біледі.....

Пән: Қазақ тілі
Бөлім атауы: Әлемдегі ірі кітапханалар
Сабақтың тақырыбы: Араб әлеміндегі ең үлкен кітапхана. Ұлттық академиялық кітапхана
Осы сабақ арқылы жүзеге асатын оқу мақсаттары: О5. Оқылым және тыңдалым материалдары негізінде жинақы мәтін (компрессия) жазу
Сабақтың мақсаттары:
Оқылым және тыңдалым материалдары бойынша негізгі ойды білдіретін сөйлемдерді іріктей отырып, жинақы мәтін жазу. ....

Елік Бердімұрат 1998 жылы туған. С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінің «Журналистика» мамандығының студенті. Павлодар облыстық « ЖАРҚЫН БОЛАШАҚ» олимпиядасының жүлдегері. Көркемсөз оқу шебері.

Пән: География
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Атмосфера
Сабақ тақырыбы: Материктердің климаттық ерекшеліктері
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары: (оқу бағдарламасына сілтеме)8.3.2.4 әр материкте орналасқан ұқсас климаттық белдеулерді салыстырады
Сабақ мақсаттары: Материктердің климаттық ерекшелігін анықтау үшін жоспар бойынша екі қаланы салыстыру.....

Пән: География
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Физикалық география
Сабақ тақырыбы: Су апаттары №1
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары: (оқу бағдарламасына сілтеме)8.3.3.7 жергілікті компонентті қосымша қамту негізінде су апаттарының алдын алу шараларын ұсынады
Сабақ мақсаттары: су апаттарының салдарын білу......

Пән: География
Бөлім: Елтану және саяси география негіздері
Сабақтың тақырыбы: Халықаралық ұйымдардың деңгейлері мен мақсаттары
Оқу мақсаттары: 9.6.1.2 қазақстандық компонентті қосымша қамту негізінде халықаралық ұйымдарды деңгейі және мақсаты бойынша топтастырады.
Сабақтың мақсаты: Ұйымдарды деңгейі мен мақсаты бойынша топтастыра отырып ҚР үшін маңыздылығын түсіндіреді....